گروه نرم افزاری آسمان


فصل چهارم : آداب روز مباهله
4 / 1 غسل کردن



4 / 2 نماز خواندن

فصل چهارم : آداب روز مباهله4 / 1غسل کردنامام صادق علیه السلام در حدیثی که در آن از انواع غسل ها یاد می کند :غسل جنابت، واجب است... و غسل مباهله نیز واجب است . (1)

4 / 2نماز خواندنامام صادق علیه السلام :هر کس در این روز یعنی بیست و چهارم ذی حجّه نیم ساعت قبل از ظهر، دو رکعت نماز به شکرانه نعمتی که خدا به او اختصاص داده است ، به جا آورد و در هر رکعتی، یک بار امّ الکتاب (سوره فاتحه) ، و ده مرتبه «قل هو اللّه احد» و ده مرتبه آیه الکرسی تا «هم فیها خالدون» ، و ده مرتبه «انا انزلناه فی لیله القدر» را بخواند ، [این عملش] در نزد خداوند با صد هزار حج و صد هزار عمره برابر است و هر حاجتی از حوائج دنیا و آخرت را که از خداوند عز و جل بخواهد، به او عطا می فرماید ؛ هر حاجتی که باشد ، إن شاء اللّه .

.

1- .شیخ حُرّ عاملی می گوید: مانند این حدیث را کلینی از محمّد بن یحیی، از احمد بن محمّد، از عثمان بن عیسی روایت کرده است، جز آن که غسل مسّ میّت و غسل محرّم و غسل روز عرفه و غسل داخل شدن به حرم و غسل مباهله را انداخته است. من می گویم : شیخ و دیگران، وجوب را در غیر شش غسل واجب ، بر استحباب مؤکّد، حمل کرده اند و گفته اند که اخبار بر نفی وجوب این غسل ها دلالت دارند. (وسائل الشیعه: ج 2 ص 937 ح 3708)

ص: 310

4 / 3الدُّعاءُالإقبال عن الحسین بن خالد عن الإمام الصادق علیه السلام :قالَ أبو جَعفَرٍ علیه السلام : لَو قُلتُ إنَّ فی هذَا الدُّعاءِ الاِسمَ الأَکبَرَ لَصَدَقتُ ، ولَو عَلِمَ النّاسُ ما فیهِ مِنَ الإِجابَهِ لَاضطَرَبوا عَلی تَعلیمِهِ بِالأَیدی ، وأَنَا لَاُقَدِّمُهُ بَینَ یَدَی حَوائِجی فَیُنجِحُ ، وهُوَ دُعاءُ المُباهَلَهِ مِن قَولِ اللّهِ تَعالی : «فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَکُمْ» (1) ثُمَّ إلی آخِرِ الآیَهِ ، وإنَّ جَبرَئیلَ علیه السلام نَزَلَ عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَأَخبَرَهُ بِهذَا الدُّعاءِ ، قالَ : تَخرُجُ أنتَ ووَصِیُّکَ وسِبطاکَ وَابنَتُکَ وباهِلِ القَومَ وَادعوا بِهِ . قالَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام : فَإِذا دَعَوتُم فَاجتَهِدوا فِی الدُّعاءِ ، فَإِنَّ ما عِندَ اللّهِ خَیرٌ وأَبقی مِن کُنوزِ العِلمِ ، فَاشفَعوا بِهِ وَاکتُموهُ مِن غَیرِ أهلِهِ السُّفَهاءِ وَالمُنافِقینَ . الدُّعاءُ : «اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن بَهائِکَ بِأَبهاهُ ، وکُلُّ بَهائِکَ بَهِیٌّ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِبَهائِکَ کُلِّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن جَلالِکَ بِأَجَلِّهِ ، وکُلُّ جَلالِکَ جَلیلٌ ، اللّهُمَّ إنی أسأَ لُکَ بِجَلالِکَ کُلِّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن جَمالِکَ بِأَجمَلِهِ ، وکُلُّ جَمالِکَ جَمیلٌ ، اللّهُمَّ إنی أسأَ لُکَ بِجَمالِکَ کُلِّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أدعوکَ کَما أمَرتَنی فَاستَجِب لی کَما وَعَدتَنی . اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ من عَظَمَتِکَ بِأَعظَمِها ، وکُلُّ عَظَمَتِکَ عَظیمَهٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِعَظَمَتِکَ کُلِّها ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن نورِکَ بِأَنوَرِهِ ، وکُلُّ نورِکَ نَیِّرٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِنورِکَ کُلِّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن رَحمَتِکَ بِأَوسَعِها ، وکُلُّ رَحمَتِکَ واسِعَهٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِرَحمَتِکَ کُلِّها ، اللّهُمَّ إنّی أدعوکَ کَما أمَرتَنی فَاستَجِب لی کَما وَعَدتَنی . اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن کَمالِکَ بِأَکمَلِهِ ، وکُلُّ کَمالِکَ کامِلٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِکَمالِکَ کُلِّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن کَلِماتِکَ بِأَتَمِّها ، وکُلُّ کَلِماتِکَ تامَّهٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِکَلِماتِکَ کُلِّها ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن أسمائِکَ بِأَکبَرِها ، وکُلُّ أسمائِکَ کَبیرَهٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِأَسمائِکَ کُلِّها ، اللّهُمَّ إنّی أدعوکَ کَما أمَرتَنی فَاستَجِب لی کَما وَعَدتَنی . اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن عِزَّتِکَ بِأَعَزِّها ، وکُلُّ عِزَّتِکَ عَزیزَهٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِعِزَّتِکَ کُلِّها ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن مَشِیَّتِکَ بِأَمضاها ، وکُلُّ مَشِیَّتِکَ ماضِیَهٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِمَشِیَّتِکَ کُلِّها ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِقُدرَتِکَ الَّتی استَطَلتَ بِها عَلی کُلِّ شَیءٍ ، وکُلُّ قُدرَتِکَ مُستَطیلَهٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِقُدرَتِکَ کُلِّها ، اللّهُمَّ إنّی أدعوکَ کَما أمَرتَنی فَاستَجِب لی کَما وَعَدتَنی . اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن عِلمِکَ بِأَنفَذِهِ ، وکُلُّ عِلمِکَ نافِذٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِعِلمِکَ کُلِّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن قَولِکَ بِأَرضاهُ ، وکُلُّ قَولِکَ رِضا( / رَضیٌّ) ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِقَولِکَ کُلِّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن مَسائِلِکَ بِأَحَبِّها إلَیکَ ، وکُلُّ مَسائِلِکَ إلَیکَ حَبیبَهٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِمَسائِلِکَ کُلِّها ، اللّهُمَّ إنّی أدعوکَ کَما أمَرتَنی فَاستَجِب لی کَما وَعَدتَنی . اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن شَرَفِکَ بِأَشرَفِهِ ، وکُلُّ شَرَفِکَ شَریفٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِشَرَفِکَ کُلِّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن سُلطانِکَ بِأَدوَمِهِ ، وکُلُّ سُلطانِکَ دائِمٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِسُلطانِکَ کُلِّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن مُلکِکَ بِأَفخَرِهِ ، وکُلُّ مُلکِکَ فاخِرٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِمُلکِکَ کُلِّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أدعوکَ کَما أمَرتَنی فَاستَجِب لی کَما وَعَدتَنی . اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن عَلائِکَ بِأَعلاهُ ، وکُلُّ عَلائِکَ عالٍ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِعَلائِکَ کُلِّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن آیاتِکَ بِأَعجَبِها ، وکُلُّ آیاتِکَ عَجیبَهٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِآیاتِکَ کُلِّها ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ مِن مَنِّکَ بِأَقدَمِهِ ، وکُلُّ مَنِّکَ قَدیمٌ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِمَنِّکَ کُلِّهِ ، اللّهُمَّ إنّی أدعوکَ کَما أمَرتَنی فَاستَجِب لی کَما وَعَدتَنی . اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ بِما أنتَ فیهِ مِنَ الشُّؤونِ وَالجَبَروتِ ، اللّهُمَّ وإنّی أسأَ لُکَ بِکُلِّ شَأنٍ ، وکُلِّ جَبَروتٍ لَکَ . اللّهُمَّ وإنّی أسأَ لُکَ بِما تُجیبُنی بِهِ حینَ أسأَ لُکَ ، یا اللّهُ ، یا لا إلهَ إلّا أنتَ أسأَ لُکَ بِبَهاءِ لا إلهَ إلّا أنتَ ، یا لا إلهَ إلّا أنتَ أسأَ لُکَ بِجَلالِ لا إلهَ إلّا أنتَ ، یا لا إلهَ إلّا أنتَ أسأَ لُکَ بِجَمالِ لا إلهَ إلّا أنتَ ، یا لا إلهَ إلّا أنتَ أسأَ لُکَ بِعَظَمَهِ لا إلهَ إلّا أنتَ ، یا لا إلهَ إلّا أنتَ أسأَ لُکَ بِکَمالِ لا إلهَ إلّا أنتَ ، یا لا إلهَ إلّا أنتَ أسأَ لُکَ بِقَولِ لا إلهَ إلّا أنتَ ، یا لا إلهَ إلّا أنتَ أسأَ لُکَ بِشَرَفِ لا إلهَ إلّا أنتَ ، یا لا إلهَ إلّا أنتَ أسأَ لُکَ بِعَلاءِ لا إلهَ إلّا أنتَ ، یا لا إلهَ إلّا أنتَ أسأَ لُکَ بِکَلِماتِ لا إلهَ إلّا أنتَ ، یا لا إلهَ إلّا أنتَ أسأَ لُکَ بِعِزَّهِ لا إلهَ إلّا أنتَ ، یا لا إلهَ إلّا أنتَ أسأَ لُکَ بِلا إلهَ إلّا أنتَ ، یا لا إلهَ إلّا أنتَ یا اللّهُ یا رَبّاه حَتّی یَنقَطِعَ النَّفَسُ » . وتَقولُ : «أسأَ لُکَ سَیِّدی فَلَیسَ مِثلَکَ شَیءٌ ، وأَسأَ لُکَ بِکُلِّ دَعوَهٍ دَعاکَ بِها نَبِیٌّ مُرسَلٌ أو مَلَکٌ مُقَرَّبٌ أو مُؤمِنٌ امتَحَنتَ قَلبَهُ لِلإِیمانِ استَجَبتَ دَعوَتَهُ مِنهُ ، وأَتَوَجَّهُ إلَیکَ بِمُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ نَبِیِّ الرَّحمَهِ ، وأَتَقَدَّمُ بَینَ یَدَی حوَائِجی بِمُحَمَّدٍ ، یا مُحَمَّدُ یا رَسولَ اللّهِ ، بِأَبی أنتَ وأُمّی ، أتَوَجَّهُ إلی رَبِّکَ ورَبّی واُقَدِّمُکَ بَینَ یَدَی حاجَتی ، یا رَبّاه یا اللّهُ یا رَبّاه ، أسأَ لُکَ بِکَ فَلَیسَ کَمِثلِکَ شَیءٌ ، وأَتَوَجَّهُ إلَیکَ بِمُحَمَّدٍ خَلیلِکَ ونَبِیِّکَ نَبِیِّ الرَّحمَهِ وبِعِترَتِهِ ، واُقَدِّمُهُم بَینَ یَدَی حَوائِجی . وأَسأَ لُکَ بِحَیاتِکَ الَّتی لا تَموتُ ، وبِنورِ وَجهِکَ الَّذی لا یُطفَأُ ، وبِالعَینِ الَّتی لا تَنامُ ، أسأَ لُکَ أن تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ قَبلَ کُلِّ شَیءٍ» . ثُمَّ تَسأَلُ حاجَتَکَ تُقضی إن شاءَ اللّهُ . (2)

.

1- .آل عمران : 61 .
2- .الإقبال : ج 2 ص 356 ، مصباح المتهجّد : ص 759 ح 844 ولیس فیه صدره إلی « وادعوا به » .

ص: 311



4 / 3 دعا کردن

4 / 3دعا کردنالإقبال به نقل از حسین بن خالد، از امام صادق علیه السلام :[پدرم] باقر علیه السلام فرمود : «اگر بگویم در این دعا اسم اعظم است، راست گفته ام ، و اگر مردم از اجابتی که در این دعا هست، آگاه بودند، برای آن سر و دست می شکستند ، و من خود، پیش از [طلب ]حوائجم، آن را می خوانم و کارساز می شود . این دعا ، دعای مباهله است برگرفته از این سخن خداوند متعال : «بگو: بیایید پسرانمان و پسرانتان را و زنانمان و زنانتان را و خودمان و خودتان را فرا بخوانیم» تا آخر آیه . جبرئیل علیه السلام بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نازل شد و این دعا را به او آموخت و گفت : خودت به همراه وصیّت و دو نوه ات و دخترت بیرون می روی و با آن عدّه مباهله کن و این دعا را بخوان» . هر گاه دعا کردید، در دعا کوشش و پافشاری ورزید؛ زیرا آنچه نزد خداست، از گنج های دانش، بهتر و ماندگارتر است . پس این دعا را شفیع قرار دهید و آن را از نااهلش یعنی نابخردان و منافقان ، پوشیده بدارید» . دعا این است : «بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ تابناک ترین تابناکی ات، و همه تابناکی های تو تابناک است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه تابناکی ات . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ شکوهمندترین شُکوهت، و همه شُکوه های تو شکوهمند است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه شُکوهت . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ زیباترین زیبایی ات، و همه زیبایی های تو زیباست . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه زیبایی ات . بار خدایا ! تو را می خوانم، چنان که فرمانم دادی . پس دعایم را اجابت فرما، چنان که به من وعده داده ای . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ بزرگ ترین بزرگی ات، و همه بزرگی های تو بزرگ است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه بزرگی ات . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ نورانی ترین نورهایت، و همه نورهای تو نورانی است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه نورت . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ گسترده ترین رحمتت و همه رحمت های تو گسترده است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه رحمتت . بار خدایا ! تو را می خوانم، چنان که فرمانم دادی . پس دعایم را اجابت فرما، چنان که به من وعده داده ای . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ کامل ترین کمالت، و همه کمال های تو کامل است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه کمالت . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ تمام ترین کلماتت، و همه کلمات تو، تمام است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه کلماتت . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ بزرگ ترین نام هایت، و همه نام های تو بزرگ است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه نام هایت . بار خدایا ! تو را می خوانم، چنان که فرمانم دادی . پس دعایم را اجابت کن، چنان که به من وعده داده ای . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ عزیزترین عزّتت، و همه عزّت های تو عزیز است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه عزّتت . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ جاری ترین خواستت، و همه خواست های تو جاری اند . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه خواست هایت . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ قدرتت که به واسطه آن بر هر چیزی چیره ای ، و همه قدرت های تو چیره است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه قدرتت . بار خدایا ! تو را می خوانم، چنان که فرمانم دادی . پس دعایم را اجابت فرما، چنان که به من وعده داده ای . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ نافذترین علمت و همه علم های تو نافذ است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه علمت . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ پسندیده ترین گفتارت، و همه گفتارهای تو پسندیده است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه گفتارت . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ محبوب ترین درخواست ها در نزد تو، و همه درخواست ها از تو، محبوب توست . بار خدایا ! از تو درخواست می کنم به حقّ همه درخواست ها از تو . بار خدایا ! تو را می خوانم، چنان که فرمانم دادی . پس دعایم را اجابت فرما، چنان که به من وعده داده ای . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ والاترین والایی ات، و همه والایی های تو والاست . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه والایی ات . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ پاینده ترین مراتب سلطنتت، و همه مراتب سلطنت تو پاینده است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه مراتب سلطنتت . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ باشکوه ترین مراتب پادشاهی ات، و همه مراتب پادشاهی تو، باشکوه است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه مراتب پادشاهی ات . بار خدایا ! تو را می خوانم، چنان که فرمانم دادی . پس دعایم را اجابت فرما، چنان که به من وعده داده ای . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ بالاترین مراتب علوّت، و همه مراتب علوّ تو، بالاست . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه مراتب علوّت . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ شگفت ترین نشانه هایت و همه نشانه های تو، شگفت اند . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه نشانه هایت . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ دیرین ترین لطفت، و همه لطف های تو دیرین است . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه لطفت . بار خدایا ! تو را می خوانم، چنان که فرمانم دادی . پس دعایم را اجابت فرما، چنان که به من وعده داده ای . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ شئون و جبروتی که داری . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ همه شأن و جبروتت . بار خدایا ! از تو می خواهم به حقّ آنچه با آن اجابتم می کنی، آن گاه که از تو می خواهم . ای خدا ، ای آن که معبودی جز تو نیست ! از تو می خواهم به تابناکی لا إله إلّا أنت (1) . ای آن که معبودی جز تو نیست! از تو می خواهم به شُکوه لا إله إلّا أنت . ای آن که معبودی جز تو نیست! از تو می خواهم به زیبایی لا إله إلّا أنت . ای آن که معبودی جز تو نیست ! از تو می خواهم به عظمت لا إله إلّا أنت . ای آن که معبودی جز تو نیست ! از تو می خواهم به کمال لا إله إلّا أنت . ای آن که معبودی جز تو نیست ! از تو می خواهم به گفتار لا إله إلّا أنت . ای آن که معبودی جز تو نیست ! از تو می خواهم به بلندمرتبگیِ لا إله إلّا أنت . ای آن که معبودی جز تو نیست ! از تو می خواهم به والاییِ لا إله إلّا أنت . ای آن که معبودی جز تو نیست ! از تو می خواهم به کلمات لا إله إلّا أنت . ای آن که معبودی جز تو نیست ! از تو می خواهم به ارجمندیِ لا إله إلّا أنت . ای آن که معبودی جز تو نیست ! از تو می خواهم به حقّ لا إله إلّا أنت . ای آن که معبودی جز تو نیست ! ای خدا ! ای پروردگار !». تا آن که نَفَس، بریده شود . و می گویی : «از تو درخواست می کنم، ای آقای من ؛ زیرا هیچ چیزی همانند تو نیست . از تو درخواست می کنم به هر دعایی که پیامبری مرسل یا فرشته ای مقرّب یا مؤمنی که دلش را برای ایمان آزمودی ، با آن دعا تو را خوانْد و دعایش را پذیرفتی ، و به واسطه محمّد پیامبرت ، پیامبر رحمت ، به تو روی می آورم ، و محمّد را پیشاپیشِ حاجت هایم [به درگاه تو] می فرستم . ای محمّد ، ای پیامبر خدا ! پدر و مادرم به فدایت ! به خدایی که پروردگار تو و من است، روی آورده ام ، و تو را پیشاپیش حاجتم قرار می دهم . ای پروردگار ، ای خدا ، ای پروردگار ! از تو می خواهم به حقّ خودت؛ زیرا چیزی همانند تو نیست ، و به واسطه محمّد ، دوستت و پیامبرت ، پیامبر رحمت ، و به واسطه عترت او به تو روی می آورم ، و آنان را پیشاپیش حاجت هایم قرار می دهم . از تو درخواست می کنم به حقّ حیات نامیرایت ، و به حقّ نور خاموش ناشدنی ذاتت ، و به حقّ چشمی که نمی خوابد . از تو درخواست می کنم که پیش از هر چیز، بر محمّد و خاندان محمّد، درود بفرستی» . سپس حاجتت را می خواهی . به خواست خدا ، برآورده می شود .

.

1- .یعنی: معبودی جز تو نیست.

ص: 312

. .


ص: 313

. .


ص: 314

. .


ص: 315

. .


ص: 316

الإقبال :1 دُعاءُ المُباهَلَهِ وَالإِنابَهِ وَالتَّضَرُّعِ وَالمَسأَلَهِ عَن مَولانا أمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام : «اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَهٌ وَلَا نَوْمٌ لَّهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ مَن ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِندَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا یُحِیطُونَ بِشَیْ ءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَا یَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ» (1) . «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلَئِکَهُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَائِمَاً بِالْقِسْطِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ» (2) . «قُلِ اللَّهُمَّ مَالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَن تَشَاءُ وَتَنزِعُ الْمُلْکَ مِمَّن تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَن تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَن تَشَاءُ بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ * تُولِجُ الَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَتُولِجُ النَّهَارَ فِی الَّیْلِ وَتُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَتُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَتَرْزُقُ مَن تَشَاءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ» (3) . «لَوْ أَنزَلْنَا هَذَا الْقُرْءَانَ عَلَی جَبَلٍ لَّرَأَیْتَهُ خَاشِعًا مُّتَصَدِّعًا مِّنْ خَشْیَهِ اللَّهِ وَ تِلْکَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ * هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَا هُوَ عَلِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَدَهِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ * هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَا هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلَمُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحَنَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ * هُوَ اللَّهُ الْخَلِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی یُسَبِّحُ لَهُ مَا فِی السَّمَوَ تِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ» (4) . هُوَ اللّهُ الَّذی لا یُعرَفُ لَهُ سَمِیٌّ ، وهُوَ اللّهُ الرَّجاءُ وَالمُرتَجی ، وَاللَّجَأُ وَالمُلتَجی ، وإلَیهِ المُشتَکی ، ومِنهُ الفَرَجُ وَالرَّخاءُ ، وهُوَ سَمیعُ الدُّعاءِ . اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ یا اللّهُ بِحَقِّ الاِسمِ الرَّفیعِ عِندَکَ ، العالِی المَنیعِ ، الَّذِی اختَرتَهُ لِنَفسِکَ ، وَاختَصَصتَهُ لِذِکرِکَ ، ومَنَعتَهُ جَمیعَ خَلقِکَ ، وأَفرَدتَهُ عَن کُلِّ شَیءٍ دونَکَ ، وجَعَلتَهُ دَلیلاً عَلَیکَ وسَبَبا إلَیکَ ، وهُوَ أعظَمُ الأَسماءِ ، وأَجَلُّ الأَقسامِ ، وأَفخَرُ الأَشیاءِ ، وأَکبَرُ الغَنائِمِ ، وأَوفَقُ الدُّعاءِ ، ثُمَّ (5) لا تُخَیِّبُ راجِیَهُ ولا تَرُدُّ داعِیَهُ ، ولا یَضعُفُ مَنِ اعتَمَدَ عَلَیهِ ولَجَأَ إلَیهِ . وأَسأَ لُکَ یا اللّهُ بِالرُّبوبِیَّهِ الَّتی تَفَرَّدتَ بِها أن تَقِیَنِی النّارَ بِقُدرَتِکَ ، وتُدخِلَنِی الجَنَّهَ بِرَحمَتِکَ . یا نورُ أنتَ نورُ السَّماواتِ وَالأَرضِ ، قَدِ استَضاءَ بِنورِکَ أهلُ سَماواتِکَ وأَرضِکَ ، فَأَسأَ لُکَ أن تَجعَلَ لی نورا فی سَمعی وبَصَری أستَضیءُ بِهِ فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ . یا عَظیمُ أنتَ رَبُّ العَرشِ العَظیمِ ، بِعَظَمَتِکَ استَعَنتُ فَارفَعنی وأَلحِقنی دَرَجَهَ الصّالِحینَ . یا کَریمُ بِکَرَمِکَ تَعَرَّضتُ ، وبِهِ تَمَسَّکتُ ، وعَلَیهِ تَوَکَّلتُ وَاعتَمَدتُ ، فَأَکرِمنی بِکَرامَتِکَ ، وأَنزِل عَلَیَّ رَحمَتَکَ وبَرَکاتِکَ ، وقَرِّبنی مِن جِوارِکَ ، وأَلبِسنی مِن مَهابَتِکَ وبَهائِکَ ، وأَنِلنی مِن رَحمَتِکَ وجَزیلِ عَطائِکَ . یا کَبیرُ لا تُصَعِّر خَدّی ، ولا تُسَلِّط عَلَیَّ مَن لا یَرحَمُنی ، وَارفَع ذِکری ، وشَرِّف مَقامی ، وأَعلِ فی عِلِّیّینَ دَرَجَتی . یا مُتَعالِ (/ مُتَعالی) أسأَ لُکَ بِعُلُوِّکَ أن تَرفَعَنی ولا تَضَعَنی ، ولا تُذِلَّنی بِمَن هُوَ أرفَعُ مِنّی ، ولا تُسَلِّط عَلَیَّ مَن هُوَ دونی ، وأَسکِن خَوفَکَ قَلبی . یا حَیُّ أسأَ لُکَ بِحَیاتِکَ الَّتی لا تَموتُ أن تُهَوِّنَ عَلَیَّ المَوتَ ، وأَن تُحیِیَنی حَیاهً طَیِّبَهً ، وتَوَفَّنی مَعَ الأَبرارِ . یا قَیّومُ أنتَ القائِمُ عَلی کُلِّ نَفسٍ (بِما کَسَبَت) ، وَالمُقیمُ بِکُلِّ شَیءٍ ، اجعَلنی مِمَّن یُطیعُکَ ویَقومُ بِأَمرِکَ وحَقِّکَ ، ولا یَغفُلُ عَن ذِکرِکَ . یا رَحمنُ ارحَمنی بِرَحمَتِکَ ، وجُد عَلَیَّ بِفَضلِکَ وجودِکَ (/ جِوارِکَ) ، ونَجِّنی مِن عِقابِکَ ، وأَجِرنی مِن عَذابِکَ . یا رَحیمُ تَعَطَّف عَلی ضُرّی بِرَحمَتِکَ ، وجُد عَلَیَّ بِجودِکَ ورَأفَتِکَ ، وخَلِّصنی مِن عَظیمِ جُرمی بِرَحمَتِکَ ؛ فَإِنَّکَ الشَّفیقُ الرَّفیقُ ، ومَن لَجَأَ إلَیکَ فَقَدِ استَمسَکَ بِالعُروَهِ الوُثقی وَالرُّکنِ الوَثیقِ . یا مَلِکُ مِن مُلکِکَ أطلُبُ ، ومِن خَزائِنِکَ الَّتی لا تَنفَدُ أسأَلُ ، فَأَعطِنی مُلکَ الدُّنیا وَالآخِرَهِ ؛ فَإِنَّهُ لا یُعجِزُکَ ولا یَنقُصُکَ شَیءٌ ، ولا یُؤثَرُ فیما عِندَکَ . یا قُدّوسُ أنتَ الطّاهِرُ المُقَدَّسُ ، فَطَهِّر قَلبی وفَرِّغنی لِذِکِرکَ ، وعَلِّمنی ما یَنفَعُنی ، وزِدنی عِلما إلی ما عَلَّمتَنی . یا جَبّارُ بِقُوَّتِکَ أعِنّی عَلَی الجَبّارینَ ، وَاجبُرنی یا جابِرَ العَظمِ الکَسیرِ ، وکُلُّ جَبّارٍ خاضِعٌ لَکَ . یا مُتَکَبِّرُ اکنُفنی بِرُکنِکَ ، وحُل بَینی وبَینَ البُغاهِ مِن خَلقِکَ بِکِبرِیائِکَ . یا عَزیزُ أعِزَّنی بِطاعَتِکَ ، ولا تُذِلَّنی (6) بِالمَعاصی فَأَهونَ عِندَکَ وعِندَ خَلقِکَ . یا حَلیمُ عُد عَلَیَّ بِحِلمِکَ ، وَاستُرنی بِعَفوِکَ ، وَاجعَلنی مُؤَدِّیا لِحَقِّکَ ، ولا تَفضَحنی یَومَ الوُقوفِ بَینَ یَدَیکَ . یا عَلیمُ أنتَ العالِمُ بِحالی وسِرّی وجَهری وخَطَئی وعَمدی ، فَاصفَح لی عَمّا خَفِیَ عَن خَلقِکَ مِن أمری . یا حَکیمُ أسأَ لُکَ بِما أحکَمتَ بِهِ الأَشیاءَ فَأَتقَنتَها ، أن تَحکُمَ لی بِالإِجابَهِ فیما أسأَ لُکَ وأَرغَبُ فیهِ إلَیکَ . یا سَلامُ سَلِّمنی مِن مَظالِمِ العِبادِ ، ومِن عَذابِ القَبرِ وأَهوالِ یَومِ القِیامَهِ . یا مُؤمِنُ آمِنّی مِن کُلِّ خَوفٍ ، وَارحَم ضُرّی وذُلَّ مَقامی ، وَاکفِنی ما أهَمَّنی مِن أمرِ دُنیای وآخِرَتی . یا مُهَیمِنُ خُذ بِناصِیَتی إلی رِضاکَ ، وَاجعَلنی عامِلاً بِطاعَتِکَ مَعصوما عَن طاعَهِ مَن سِواکَ . یا بارِئَ الأَشیاءِ عَلی غَیرِ مِثالٍ ، أسأَ لُکَ أن تَجعَلَنی مِنَ الصّادِقینَ المَبرورینَ عِندَکَ . یا مُصَوِّرُ صَوَّرتَنی فَأَحسَنتَ صورَتی ، وخَلَقتَنی فَأَکمَلتَ خَلقی ، فَتَمِّم أحسَنَ ما أنعَمتَ بِهِ عَلَیَّ ، ولا تُشَوِّه خَلقی یَومَ القِیامَهِ . یا قَدیرُ بِقُدرَتِکَ قَدَّرتَ وقَدَّرتَنی عَلَی الأَشیاءِ ، فَأَسأَ لُکَ أن تُحسِنَ عَلی أمورِ الدُّنیا وَالآخِرَهِ مَعونَتی ، وتُنجِینَی مِن سوءِ أقدارِکَ . یا غَنِیُّ أغنِنی بِغَنائِکَ ، وأَوسِع عَلَیَّ فی عَطائِکَ ، وَاشفِنی بِشِفائِکَ ، ولا تُبعِدنی مِن سَلامَتِکَ . یا حَمیدُ لَکَ الحَمدُ کُلُّهُ ، وبِیَدِکَ الأَمرُ کُلُّهُ ، ومِنکَ الخَیرُ کُلُّهُ . اللّهُمَّ ألهِمنِی الشُّکرَ عَلی ما أعطَیتَنی . یا مَجیدُ أنتَ المَجیدُ وَحدَکَ ، لا یَفوتُکَ شَیءٌ ولا یَؤُودُکَ (7) شَیءٌ ، فَاجعَلنی مِمَّن یُقَدِّسُکَ ویُمَجِّدُکَ ویُثنی عَلَیکَ . یا أحَدُ أنتَ اللّهُ الفَردُ الأَحَدُ الصَّمَدُ لَم تَلِد ولَم تولَد ولَم یَکُن لَکَ کُفُوا أحَدٌ ، فَکُن لی اللّهُمَّ جارا ومونِسا وحِصنا مَنیعا . یا وَترُ أنتَ وَترُ کُلِّ شَیءٍ ، ولا یَعدِلُکَ شَیءٌ ، فَاجعَل عاقِبَهَ أمری إلی خَیرٍ ، وَاجعَل خَیرَ أیّامی یَومَ ألقاکَ . یا صَمَدُ یا مَن لا تَأخُذُهُ سِنَهٌ ولا نَومٌ ، ولا یَخفی عَلَیهِ خافِیَهٌ فی ظُلُماتِ البَرِّ وَالبَحرِ ، احفَظنی فی تَقَلُّبی (/ تَخَیُّلی) ونَومی ویَقَظَتی . یا سَمیعُ اسمَع صَوتی ، وَارحَم صَرخَتی . یا سَمیعُ یا مُجیبُ یا بَصیرُ ، قَد أحاطَ بِکُلِّ شَیءٍ عِلمُکَ ونَفَذَ فیهِ عِلمُکَ وکُلُّهُ بِعَینِکَ ، فَانظُر إلَیَّ بِرَحمَتِکَ ، ولا تُعرِض عَنّی بِوَجهِکَ . یا رَؤوفُ أنتَ أرأَفُ بی مِن أبی واُمّی ، ولَو لا رَأفَتُکَ لَما عَطَفا عَلَیَّ ، فَتَمِّم نِعمَتَکَ عَلَیَّ ولا تُنَغِّصنی ما أعطَیتَنی . یا لَطیفُ الطُف بی بِلُطفِکَ الخَفِیِّ مِن حَیثُ أعلَمُ ومِن حَیثُ لا أعلَمُ ، إنَّکَ أنتَ علّامُ الغُیوبِ . یا حَفیظُ احفَظنی فی نَفسی وأَهلی ومالی ووَلَدی ، وما حَضَرتُهُ ووَعَیتُهُ وغِبتُ عَنهُ مِن أمری بِما حَفِظتَ بِهِ السَّماواتِ وَالأَرَضینَ وما بَینَهُما ، إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ . یا غَفورُ اغفِر لی ذُنوبی وَاستُر عُیوبی ، ولا تَفضَحنی بِسَرائِری إنَّکَ أرحَمُ الرّاحِمینَ . ویا وَدودُ اجعَل لی مِنکَ مَوَدَّهً ورَحمَهً فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ ، وَاجعَل لی ذلِکَ فی صُدورِ المُؤمِنینَ . یا ذَا العَرشِ المَجیدِ اجعَلنی مِنَ المُسَبِّحینَ المُمَجِّدینَ لَکَ فی آناءِ اللَّیلِ وأَطرافِ النَّهارِ وبِالغُدُوِّ وَالآصالِ ، وأَعِنّی عَلی ذلِکَ . یا مُبدِئُ أنتَ بَدَأتَ الأَشیاءَ کَما تُریدُ ، وأَنتَ المُبدِئُ المُعیدُ الفَعّالُ لِما تُریدُ ، فَاجعَل لِیَ الخِیَرَهَ فِی البَدءِ وَالعاقِبَهِ فِی الاُمورِ . یا مُعیدُ أنتَ تُعیدُ الأَشیاءَ کَما بَدَأتَها أوَّلَ مَرَّهٍ ، أسأَ لُکَ إعادَهَ الصِّحَّهِ وَالمالِ وجَلیلِ الأَحوالِ إلَیَّ وَالتَّفَضُّلَ بِذلِکَ . یا رَقیبُ احرُسنی بِرَقبَتِکَ ، وأَعِنّی بِحِفظِکَ ، وَاکنُفنی بِفَضلِکَ ، ولا تَکِلنی إلی غَیرِکَ . یا شَکورُ أنتَ المَشکورُ عَلی ما رَعَیتَ وغَذَّیتَ ، ووَهَبتَ وأَعطَیتَ وأَغنَیتَ ، فَاجعَلنی لَکَ مِنَ الشّاکِرینَ ولِالائِکَ مِنَ الحامِدینَ . یا باعِثُ ابعَثنی شَهیدا صِدّیقا رَضِیّا ، عزیزا حَمیدا ، مُغتَبِطا مَسرورا ، مَشکورا مَحبورا . یا وارِثُ تَرِثُ الأَرضَ ومَن عَلَیها ، وَالسَّماواتِ وسُکّانَها ، وجَمیعَ ما خَلَقتَ ، فَوَرِّثنی حِلما وعِلما إنَّکَ خَیرُ الوارِثینَ . یا مُحیی أحیِنی حَیاهً طَیِّبَهً بِجودِکَ ، وأَلهِمنی شُکرَکَ [ وذِکرَکَ] (8) أبَدا ما أبقَیتَنی ، وآتِنی فِی الدُّنیا حَسَنَهً وفِی الآخِرَهِ حَسَنَهً وقِنی عَذابَ النّارِ . یا مُحسِنُ عُد عَلَیَّ اللّهُمَّ بِإِحسانِکَ ، وضاعِف عِندی نِعمَتَکَ وجَمیلَ بَلائِکَ . یا مُمیتُ هَوِّن عَلَیَّ سَکَراتِ المَوتِ وغُصَصَهُ ، وبارِک لی فیهِ عِندَ نُزولِهِ ، ولا تَجعَلنی مِنَ النّادِمینَ عِندَ مُفارَقَهِ الدُّنیا . یا مُجمِلُ لا تُبَغِّضنی بِما أعطَیتَنی ، ولا تَمنَعنی ما رَزَقتَنی ، ولا تَحرِمنی ما وَعَدتَنی ، وجَمِّلنی بِطاعَتِکَ . یا مُنعِمُ تَمِّم نِعمَتَکَ عَلَیَّ ، وآنِسنی بِها ، وَاجعَلنی مِنَ الشّاکِرینَ لَکَ عَلَیها . یا مُفضِلُ بِفَضلِکَ أعیشُ ، ولَکَ أرجو ، وعَلَیکَ أعتَمِدُ ، فَأَوسِع عَلَیَّ مِن فَضلِکَ ، وَارزُقنی مِن حَلالِ رِزقِکَ . أنتَ الأَوَّلُ وَالآخِرُ ، وَالظّاهِرُ وَالباطِنُ ، وأَنتَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ ، فَاجعَلنی أوَّلَ التّائِبینَ ، ومِمَّن یَروی مِن حَوضِ نَبِیِّکَ یَومَ القِیامَهِ . یا آخِرُ أنتَ الآخِرُ ، وکُلُّ شَیءٍ هالِکٌ إلّا وَجهَکَ ، تَعالَیتَ عُلُوّا کَبیرا . یا ظاهِرُ أنتَ الظّاهِرُ عَلی کُلِّ شَیءٍ مَکنونٍ ، وَالعالِمُ بِکُلِّ شَیءٍ مَکتومٍ ، فَأَسأَ لُکَ أن تُظهِرَ مِن اُموری أحَبَّها إلَیکَ . یا باطِنُ أنتَ تُبطِنُ فِی الأَشیاءِ مِثلَ ما تُظهِرُهُ فیها ، وأَنتَ عَلّامُ الغُیوبِ ، فَأَسأَ لُکَ اللّهُمَّ أن تُصلِحَ ظَاهِری وباطِنی بِقُدرَتِکَ . یا قاهِرُ أنتَ الَّذی قَهَرتَ الأَشیاءَ بِقُدرَتِکَ ، فَکُلُّ جَبّارٍ دونَکَ ، ونَواصِی الخَلقِ کُلُّهُم بِیَدِکَ ، وکُلُّهُم واقِفٌ بَینَ یَدَیکَ وخاضِعٌ لَکَ . یا وَهّابُ هَب لی مِن لَدُنکَ رَحمَهً وعِلما ومالاً ووَلَدا طَیِّبا ، إنَّکَ أنتَ الوَهّابُ . یا فَتّاحُ افتَح لی أبوابَ رَحمَتِکَ وأَدخِلنی فیها ، وأَعِذنی مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیمِ ، وَافتَح لی مِن فَضلِکَ . یا رَزّاقُ ارزُقنی مِن فَضلِکَ ، وزِدنی مِن عَطائِکَ ، وسَعَهِ ما عِندَکَ ، وأَغنِنی عَن خَلقِکَ . یا خَلّاقُ أنتَ خَلَقتَ الأَشیاءَ بِغَیرِ نَصَبٍ ولا لُغوبٍ ، خَلَقتَنی خَلقا سَوِیّا حَسَنا جَمیلاً ، وفَضَّلتَنی عَلی کَثیرٍ مِمَّن خَلَقتَ تَفضیلاً . یا قاضی أنتَ تَقضی فی خَلقِکَ بِما تُریدُ ، فَاقضِ لی بِالحُسنی ، وجَنِّبنِی الرَّدی ، وَاختِم لی بِالحُسنی فِی الآخِرَهِ وَالاُولی . یا حَنّانُ تَحَنَّن عَلَیَّ بِرَأفَتِکَ ، وتَفَضَّل عَلَیَّ بِرِزقِکَ ورَحمَتِکَ ، وَاقبِض عَنّی یَدَ کُلِّ جَبّارٍ عَنیدٍ وشَیطانٍ مَریدٍ ، وأَخرِجنی بِعِزَّتِکَ مِن حَلَقِ المَضیقِ إلی فَرَجِکَ القَریبِ . یا مَنّانُ امنُن عَلَیَّ بِالعافِیَهِ فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ ، ولا تَسلُبنیها أبَدا ما أبقَیتَنی . یا ذَا الجَلالِ وَالإِکرامِ اغفِر لی بِجَلالِکَ وکَرَمِکَ مَغفِرَهً تَحُلُّ بِها عَنّی قُیودَ ذُنوبی ، وتَغفِرُ لی سَیِّئاتی ، إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ . یا جَوادُ أنتَ الجَوادُ الکَریمُ الَّذی لا تَبخَلُ ، وَالمُعطِی الَّذی لا تَنکُلُ ، فَجُد عَلَیَّ بِکَرَمِکَ ، وَاجعَلنی شاکِرا لِاءِنعامِکَ . یا قَوِیُّ خَلَقتَ السَّماواتِ وما فِی الأَرضِ وما بَینَهُما وما فیهِما وَحدَکَ لا شَریکَ لَکَ بِغَیرِ نَصَبٍ ولا لُغوبٍ ، فَقَوِّنی عَلی أمری بِقُوَّتِکَ . یا شَدیدُ اشدُد أزری ، وأَعِنّی عَلی أمری ، وکُن لی مِن کُلِّ حاجَهٍ قاضِیا . یا غالِبُ غَلَبتَ کُلَّ غَلّابٍ بِقُدرَتِکَ ، فَاغلِب بالی وهَوایَ حَتّی تَرُدَّهُما إلی طاعَتِکَ ، وَاغلِب بِعِزَّتِکَ مَن بَغی عَلَیَّ ورامَ حَربی . یا دَیّانُ أنتَ تَحشُرُ الخَلقَ ، وعَلَیکَ العَرضُ ، وکُلٌّ یَدینُ لَکَ ویُقِرُّ لَکَ بِالرُّبوبِیَّهِ ، فَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ بِعِزَّتِکَ . یا ذَکورُ اذکُرنی فِی الأَوَّلینَ وَالشُّهَداءِ وَالصّالِحینَ ، وعِندَ کُلِّ خَیرٍ تَقسِمُهُ . یا خَفِیُّ أنتَ تَعلَمُ السِّرَّ وأَخفی وهُوَ ظاهِرٌ عِندَکَ ، فَاغفِر لی ما خَفِیَ عَلَی النّاسِ مِن أمری ، ولا تَهتِکنی یَومَ القِیامَهِ عَلی رُؤوسِ الأَشهادِ . یا جَلیلُ جَلَلتَ عَنِ الأَشیاءِ فَکُلُّها صَغیرَهٌ عِندَکَ ، فَأَعطِنی مِن جَلائِلِ نِعمَتِکَ ، ولا تَحرِمنی مِن فَضلِکَ . یا مُنقِذُ أنقِذنی مِنَ الهَلاکِ ، وَاکشِف عَنّی غَمّاءَ الضَّلالاتِ ، وخَلِّصنی مِن کُلِّ موبِقَهٍ ، وفَرِّج عَنّی کُلَّ مُلِمَّهٍ . یا رَفیعُ ارتَفَعتَ عَن أن یَبلُغَکَ وَصفٌ ، أو یُدرِکَکَ نَعتٌ ، أو یُقاسَ بِکَ قِیاسٌ ، فَارفَعنی فی عِلِّیّینَ . یا قابِضُ کُلُّ شَیءٍ فی قَبضَتِکَ ، مُحیطٌ بِهِ قُدرَتُکَ ، فَاجعَلنی فی ضِمانِکَ وحِفظِکَ ، ولا تَقبِض یَدی عَن کُلِّ خَیرٍ أفعَلُهُ . یا باسِطُ ابسُط یَدی بِالخَیراتِ ، وأَعطِنی بِقُدرَتِکَ أعلَی الدَّرَجاتِ . یا واسِعُ وَسِعتَ کُلَّ شَیءٍ رَحمَهً وعِلما فَوَسِّع عَلَیَّ فی رِزقی . یا شَفیقُ أنتَ أشفَقُ عَلی خَلقِکَ مِن آبائِهِم واُمَّهاتِهِم وأَرأَفُ بِهِم ، فَاجعَلنی شَفیقا رَفیقا ، وکُن بی شَفیقا رَفیقا بِرَحمَتِکَ . یا رَفیقُ ارفُق بی إذا أخطَأتُ ، وتَجاوَز عَنّی إذا أسَأتُ ، وَأْمُر مَلَکَ المَوتِ وأَعوانَهُ عَلَیهِمُ السَّلامُ أن یَرفُقوا بِروحی إذا أخرَجوها عَن جَسَدی ، ولا تُعَذِّبنی بِالنّارِ . یا مُنشِئُ أنشَأتَ کُلَّ شَیءٍ کَما أرَدتَ ، وخَلَقتَ ما أحبَبتَ ، فَبِتِلکَ القُدرَهِ أنشِئنی سَعیدا مَسعودا فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ ، وأَنشِئ ذُرِّیَّتی وما زَرَعتُ وبَذَرتُ فی أرضِکَ ، وأَنشِئ مَعاشی ورِزقی وبارِک لی فیهِما بِرَحمَتِکَ . یا بَدیعُ أنتَ بَدیعُ السَّماواتِ وَالأَرضِ ومُبدِعُهُما ، ولَیسَ لَکَ شِبهٌ ، ولا یَلحَقُکَ وَصفٌ ، ولا یُحیطُ بِکَ فَهمٌ . یا مَنیعُ لا تَمنَعنی ما أطلُبُ مِن رَحمَتِکَ وفَضلِکَ ، وَامنَع عَنّی کُلَّ مَحذورٍ ومَخوفٍ . یا تَوّابُ اقبَل تَوبَتی ، وَارحَم عَبرَتی ، وَاصفَح عَن خَطیئَتی ، ولا تَحرِمنی ثَوابَ عَمَلی . یا قَریبُ قَرِّبنی مِن جِوارِکَ ، وَاجعَلنی فی حِفظِکَ وکَنَفِکَ ، ولا تُبعِدنی عَنکَ بِرَحمَتِکَ . یا مُجیبُ أجِب دُعائی وتَقَبَّلهُ مِنّی ، ولا تَحرِمنِی الثَّوابَ کَما وَعَدتَنی . یا مُنعِمُ بَدَأتَ بِالنِّعَمِ قَبلَ استِحقاقِها وقَبلَ السُّؤالِ بِها ، فَکَذلِکَ إتمامُها بِالکَمالِ وَالزِّیادَهِ مِن فَضلِکَ . یا ذَا الإِفضالِ( / الفَضلِ) ، یا مُفضِلُ ، لَو لا فَضلُکَ هَلَکنا ، فَلا تُقَصِّر عَنّا فَضلَکَ . یا مَنّانُ ، فَامنُن عَلَینا بِالدَّوامِ ، یا ذَا الإِحسانِ . یا مَعروفُ أنتَ المَعروفُ الَّذی لا یَجهَلُ ، ومَعروفُکَ ظاهِرٌ لا یُنکَلُ ، فَلا تَسلُبنا ما أودَعتَناهُ مِن مَعروفِکَ بِرَحمَتِکَ . یا خَبیرُ خَبَرتَ الأَشیاءَ قَبلَ کَونِها ، وخَلَقتَها عَلی عِلمٍ مِنکَ بِها ، فَأَنتَ أوَّلُها وآخِرُها ، فَزِدنی خَیرا بِما ألهَمتنَیهِ مِن شُکرِکَ وبَصیرَهً . یا مُعطی أعطِنی مِن جَلیلِ عَطائِکَ ، وبارِک لی فی قَضائِکَ ، وأَسکِنّی بِرَحمَتِکَ فی جِوارِکَ . یا مُعینُ أعِنّی عَلی اُمورِ الدُّنیا وَالآخِرَهِ بِقُوَّتِکَ ، ولا تَکِلنی فی شَیءٍ إلی غَیرِکَ . یا سَتّارُ استُر عُیوبی ، وَاغفِر ذُنوبی ، وَاحفَظنی فی مَشهَدی ومَغیبَی . یا شَهیدُ اُشهِدُکَ اللّهُمَّ وجَمیعَ خَلقِکَ ومَلائِکَتِکَ أنَّهُ لا إلهَ إلّا أنتَ وَحدَکَ لا شَریکَ لَکَ ، فَاکتُب هذِهِ الشَّهادَهَ عِندَکَ ونَجِّنی بِها مِن عَذابِکَ . یا فاطِرُ أنتَ فاطِرُ السَّماواتِ وَالأَرضِ وما بَینَهُما وما فیهِما ، فَکُن لی فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ ، وتَوَفَّنی مُسلِما وأَلحِقنی بِالصّالِحینَ . یا مُرشِدُ أرشِدنی إلَی الخَیرِ بِعِزَّتِکَ ، وجَنِّبنِی السَّیِّئاتِ بِعِصمَتِکَ ، ولا تُخزِنی یَومَ القِیامَهِ . یا سَیِّدَ السّاداتِ ومَولَی المَوالی إلَیکَ مَصیرُ کُلِّ شَیءٍ ، فَانظُر إلَیَّ بِعَینِ عَفوِکَ . یا سَیِّدُ أنتَ سَیِّدی وعِمادی ومُعتَمَدی ، وذُخری وذَخیرَتی وکَهفی ، فَلا تَخذُلنی . یا مُحیطُ أحاطَ بِکُلِّ شَیءٍ عِلمُکَ ، ووَسِعَت کُلَّ شَیءٍ رَحمَتُکَ ، فَاجعَلنی فی ضِمانِکَ ، وحُطنی مِن کُلِّ سوءٍ بِقُدرَتِکَ . یا مُجیرُ أجِرنی مِن عِقابِکَ ، وآمِنّی مِن عَذابِکَ . اللّهُمَّ إنّی خائِفٌ ، وإنّی مُستَجیرٌ بِکَ ، فَأَجِرنی مِنَ النّارِ بِرَحمَتِکَ ، یا أهلَ التَّقوی وأَهلَ المَغفِرَهِ ، یا عَدلُ أنتَ أعدَلُ الحاکِمینَ وأَرحَمُ الرّاحِمینَ ، فَالطُف لَنا بِرَحمَتِکَ ، وآتِنا شَیئا بِقُدرَتِکَ ، ووَفِّقنا لِطاعَتِکَ ، ولا تَبتَلِنا بِما لا طاقَهَ لَنا بِهِ ، وخَلِّصنا مِن مَظالِمِ العِبادِ ، وأَجِرنا مِن ظُلمِ الظّالِمینَ وغَشمِ الغاشِمینَ بِقُدرَتِکَ ، إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ . اللّهُمَّ اسمَع دُعائی ، وَاقبَل ثَنائی ، وعَجِّل إجابَتی ، وآتِنی فِی الدُّنیا حَسَنَهً وفِی الآخِرَهِ حَسَنَهً ، وقِنی بِرَحمَتِکَ عَذابَ النّارِ ، وصَلَّی اللّهُ عَلی خِیَرَتِهِ مِن خَلقِهِ مُحَمَّدٍ وعِترَتِهِ الطّاهِرینَ . (9)

.

1- .البقره : 255 .
2- .آل عمران : 18 .
3- .آل عمران : 26 و 27 .
4- .الحشر : 21 24 .
5- .فی الطبعه المعتمده : «أوفق الدعائم» بدل «أوفق الدعاء ثمّ» ، وما فی المتن أثبتناه من طبعه دار الکتب الإسلامیه .
6- .فی الطبعه المعتمده : «ولا تبتلنی» بدل «من خلقک بکبریائک یا عزیز أعزّنی بطاعتک ولا تذلّنی» وما فی المتن أثبتناه من طبعه دار الکتب الإسلامیه .
7- .وَأَدَهُ : أی أثْقَلَهُ (المصباح المنیر : ص 674 «وأد») .
8- .أثبتناه من طبعه دار الکتب الإسلامیه .
9- .الإقبال : ج 2 ص 359 368 .

ص: 317

الإقبال :1 دعای مباهله و توبه و لابه و خواهش [به درگاه خدا] از مولا امیر مؤمنان علیه السلام : «خداست که معبودی جز او نیست ؛ زنده و پاینده (/ بیدار) است . نه چرتی او را فرا می گیرد و نه خوابی . آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است، از آنِ اوست . کیست آن کس که جز با اجازه او در پیشگاهش شفاعت کند ؟ آنچه را در پیش روی آنان است و آنچه را در پشت سرشان است، می داند ، و به چیزی از علم او ، جز به آنچه او خود بخواهد ، احاطه نمی یابند . کرسی او، آسمان ها و زمین را در بر گرفته ، و نگهداری آنها بر او دشوار نیست ، و اوست والای بزرگ» . «خدا که همواره به عدل قیام دارد، گواهی می دهد که جز او هیچ معبودی نیست ، و فرشتگان و دانشوران نیز [گواهی می دهند که] معبودی نیست جز او که ارجمند و حکیم است» . «بگو : بار خدایا ! تویی که فرمان روایی . هر آن کس را که خواهی ، فرمان روایی می بخشی ، و از هر که بخواهی ، فرمان روایی را باز می ستانی ، و هر که را خواهی، عزّت می بخشی ، و هر که را خواهی، خوار می گردانی . همه خوبی ها به دست توست ، و تو به هر چیزی توانایی . شب را به روز در می آوری ، و روز را به شب در می آوری ، و زنده را از مرده بیرون می آوری ، و مرده را از زنده بیرون می آوری ، و هر که را خواهی ، بی حساب، روزی می دهی» . «اگر این قرآن را بر کوهی فرو می فرستادیم ، یقیناً آن کوه را از بیم خدا فروتن و از هم پاشیده می دیدی ، و این مَثَل ها را برای مردم می زنیم. باشد که آنان بیندیشند . اوست خدایی که جز او معبودی نیست ؛ داننده نهان و آشکار است . اوست مهرگستر مهربان . اوست خدایی که جز او معبودی نیست ؛ همان فرمان روای پاک، سلامت [از هر عیب]، ایمنی بخش، مراقب، شکست ناپذیر و جبّار و متکبّر . پاک است خدا از آنچه [با او ]شریک می گردانند . اوست خدای آفریننده نوساز صورتگر که بهترینِ نام ها از آنِ اوست . آنچه در آسمان ها و زمین است، تسبیح او می گویند ، و او توانا و حکیم است» . اوست خدایی که برایش همنامی، شناخته نمی شود . اوست خدایی که به او امید و آرزوست ، و پناه و پناهگاه است ، و به درگاه او شِکوه می شود ، و گشایش و آسایش، از جانب اوست ، و شنونده دعاست . بار خدایا ! من از تو می خواهم ای خدا به حقّ نام بلند و والا و دست نایافتنی ات ، همان نامی که برای خود برگزیدی و آن را به ذکر خویش اختصاص دادی ، و همه آفریدگانت را از آن باز داشتی ، و آن را از هر چیزی جز خودت جدا ساختی ، و آن را راه نما به خودت و رشته ای [جهت اتّصال] به خودت قرار دادی ، و آن، بزرگ ترینِ نام ها و ارزشمندترین بهره ها و فاخرترین چیزها و بزرگ ترینِ سودها و مؤثّرترین دعاست . سپس امیدوارش را نومید نمی گردانی ، و به سینه دعا کننده اش دست رد نمی زنی ، و کسی که به آن تکیه کند و بِدان پناه برد، ناتوان نیست . ای خدا ! به حقّ پروردگاری ای که مختصّ ذات توست، از تو می خواهم که با قدرتت مرا از آتش دوزخ نگه داری ، و با رحمتت مرا به بهشت در آوری . ای نور ! تویی نور آسمان ها و زمین که اهل آسمان هایت و زمینت از نور [هستیِ] تو، روشنایی [هستی ]گرفته اند . پس، از تو می خواهم که در گوش و چشم من نوری قرار دهی که در دنیا و آخرت از آن روشنایی گیرم . ای بزرگ ! تویی پروردگار عرش بزرگ . از بزرگی تو، کمک می جویم . پس مرا رفعت بخش و مرا به درجه نیکان برسان . ای کریم ! خود را در معرض کرم تو قرار می دهم و بِدان چنگ می زنم ، و بر آن توکّل و تکیه می کنم . پس به کرامتت، مرا گرامی بدار ، و رحمت و برکت هایت را بر من فرو فرست ، و به جوار خود نزدیکم گردان ، و از مهابت و جلال خود، بر من بپوشان ، و از رحمتت و دهشِ فراوانت، به من برسان. ای بزرگ ! رویم را [از خودت ، به تکبّر] بر مگردان ، و کسی را که بر من رحم نمی کند، بر من مسلّط مگردان ، و نامم را بلند و مقامم را والا گردان ، و درجه ام را در علّیّین (در میان بلندپایگان)، بلند دار . ای بلندمرتبه ! به حقّ بلندمرتبگی ات از تو می خواهم که مرا رفعت بخشی و پستم نسازی و به دست کسی که فرادست من است، خوارم نکنی ، و کسی را که از من پست تر است، بر من مسلّط نسازی ، ترس از خودت را در سراچه قلبم جای ده . ای زنده ! به حقّ زندگی نامیرایت از تو می خواهم که مرگ را بر من آسان گردانی ، و زندگی ام را زندگی خوش و پاک قرار دهی ، و مرا با نیکان بمیرانی . ای بر پا دارنده ! تو بر هر نفْسی بر پایی و بر پا دارنده هر چیزی . مرا از کسانی قرار ده که اطاعتت می کنند ، و فرمان و حقّ تو را بر پا می دارند ، و از تو غافل نیستند . ای مهرگستر ! به رحمتت بر من رحم آور ، و از فضل وجود خود بر من ببخش ، و مرا از کیفرت برهان ، و از عذابت پناهم ده . ای مهربان ! با مهربانی ات، بر بیچارگی من رحمت آور ، و به جود و رأفتت، بر من ببخش ، و با رحمتت مرا از گناه بزرگم نجات بخش، که تو مشفق و دلسوزی ، و هر که به تو پناه آورد، به دستگیره استوار و تکیه گاه محکم، چنگ زده است . ای صاحب مُلک ! از ملک تو و از خزانه پایان ناپذیر تو می طلبم . پس ملک دنیا و آخرت را به من عطا فرما ، که هیچ چیزی تو را ناتوان نمی گرداند و از تو چیزی نمی کاهد و بر آنچه در نزد توست، ترجیح داده نمی شود . ای قُدّوس ! تو پاک و مقدّسی . پس قلب مرا پاک گردان و برای یاد خودت فارغم بدار ، و آنچه را سودم بخشد، به من بیاموز ، و بر آنچه به من آموخته ای، بیفزای . ای جبّار ! با قدرتت مرا در برابر جبّاران، کمک فرما و مرا التیام بخش ای التیام بخش استخوان شکسته که هر جبّاری در برابر تو خاضع است . ای متکبّر ! مرا در پناه قدرت خویش گیر ، و با کبریایی ات، شرّ ستمگران و سرکشان را از من دور بدار . ای عزیز ! مرا با طاعتت عزّت بخش و با گناهان، خوارم مکن، که در نتیجه ، نزد تو و نزد خَلقت، بی مقدار گردم . ای بردبار ! با بردباری ات به من بنگر ، و با عفوت بر من پرده پوشی فرما ، و مرا گزارنده حقّت قرار ده ، و در روز ایستادن در پیشگاهت، رسوایم مگردان . ای دانا ! تو از حال من و نهان و آشکارم و خطا و عمدم آگاهی . پس هر آنچه از کار [و گناهان] من که بر خلقت پوشیده است، بر من ببخشای . ای حکیم ! به حقّ آنچه با آن ، اشیا را محکم و استوار ساختی، از تو می خواهم که در آنچه از تو مسئلت دارم و آن را از تو تقاضا می کنم، به اجابت، حکم نمایی . ای سلام ! مرا از مظالم بندگان و از عذاب قبر و وحشت های روز قیامت به سلامت دار . ای ایمنی بخش ! مرا از هر گونه ترسی ایمن دار و بر بیچارگی ام و بی مقداری ام رحم فرما ، و دغدغه های دنیا و آخرت مرا بر طرف فرما . ای نگاهبان ! کاکُلم را بگیر و مرا به سوی آنچه مایه خشنودی توست، بکشان ، و مرا عمل کننده به طاعت خودت قرار ده و از طاعت غیر خودت مصونم بدار . ای ایجاد کننده چیزها بدون الگو ! از تو می خواهم که مرا از راستگویان و اهل صدق در نزد خودت قرار دهی . ای صورتگر ! تو مرا شکل دادی و شکلم را نیکو ساختی ، و مرا آفریدی و کاملم آفریدی . پس نیکوترین نعمتی را که به من دادی، بر من تمام ساز و در روز قیامت، مرا بدمنظر مگردان . ای توانا ! تو با قدرتت ، مقدّرات را رقم زدی و مرا بر اشیا توانایی بخشیدی . پس، از تو می خواهم که در کارهای دنیا و آخرت، مرا خوش کمک نمایی ، و از بدی مقدّراتت نجاتم دهی . ای بی نیاز! با بی نیازی ات مرا بی نیاز گردان ، و داد و دهِشت را بر من وسعت بخش ، و با شفایت مرا شفا ده ، و از سلامتت دورم مکن . ای ستوده ! ستایش، سراسر از آنِ توست ، و کارها (/ فرمان ها)، همه در دست توست ، و هر چه خیر و خوبی است، از توست . بار خدایا ! به من سپاس گزاری برای آنچه عطایم کرده ای ، الهام فرما . ای بزرگوار ! تویی یگانه بزرگوار . هیچ چیز، از چنگ تو خارج نمی شود ، و چیزی بر تو سنگینی نمی کند . پس مرا از کسانی قرار ده که تو را به پاکی و بزرگی می ستایند و ثنای تو می گویند . ای یکتا ! تویی خدای فرد و یکتا و بی نیاز که نه زاده ای و نه زاده شده ای و هیچ کس همتای تو نیست . پس ای خداوند پناه و مونس و دژ استوار من باش . ای تک ! تویی تک هر چیز و هیچ چیزی همسنگ تو نیست . پس فرجام کار مرا به نیکی ختم کن و بهترین روزهای مرا روز دیدارم با خودت قرار ده . ای بی نیاز ! ای آن که نه چرتی او را فرا می گیرد و نه خوابی ، و هیچ پنهانی در تاریکی های خشکی و دریا بر او پوشیده نیست ! در از این پهلو به آن پهلو شدنم و در خوابم و بیداری ام، مرا نگهبان باش . ای شنوا ! صدای مرا بشنو و به ناله و فریادم رحم آور . ای شنوا ، ای پاسخ دهنده ، ای بینایی که علم تو همه چیز را در بر گرفته و در آن، نفوذ کرده است و همه چیز را زیر نظر داری ! بر من به رحمتت بنگر ، و رویت را از من مگردان . ای رئوف ! تو از پدر و مادرم هم به من رئوف تری ، و اگر رأفت تو نبود، آن دو هم به من توجّهی نمی کردند . پس نعمتت را بر من تمام کن و آنچه را به من عطا کرده ای، بر من تلخ و ناگوار مگردان . ای صاحب لطف ! مرا با لطف نهانت ، از آن جا که می دانم و از آن جا که نمی دانم ، مورد لطف قرار ده ، که تو دانای نهان هایی . ای نگهدار ! با آنچه بِدان آسمان ها و زمین ها و آنچه را میان آنهاست، نگه می داری ، مرا و همسرم را و دارایی ام و فرزندانم را و هر چیز دیگری را که به من تعلّق دارد و آن را به یاد و خاطر دارم یا ندارم ، نگه دار ، که تو بر هر چیز، توانایی . ای آمرزگار ! گناهانم را بیامرز و عیب هایم را بپوشان و مرا به آنچه در درونم می گذرد، رسوا مگردان، که تو مهربان ترینِ مهربانانی . ای بامحبّت ! برای من از جانب خودت در دنیا و آخرت، مهر و محبّتی قرار ده ، و آن را برایم در سینه های مؤمنان جای ده [که مؤمنان مرا دوست بدارند و به من مهر ورزند] . ای خداوندگار عرش شکوهمند ! مرا از کسانی قرار ده که در تمام اوقات شب و روز و در هر بام و شام، تو را تسبیح و تمجید، می کنند و مرا بر این کار، یاری ده . ای آغاز کننده ! تویی که اشیا را آن گونه که خواستی، آغاز کردی و تویی آغاز کننده و باز گرداننده و انجام دهنده هر کاری که بخواهی . پس در آغاز و انجام کارها[یم] برای من خیر و نیکی قرار ده . ای باز گرداننده ! تویی که اشیا را همان گونه که نخستین بار آغاز کردی، باز می گردانی . از تو می خواهم که تن درستی و ثروت و حالات خوش را به من باز گردانی و بدین وسیله فضل خود را شامل حالم سازی . ای مراقب ! با مراقبت خود، از من حراست فرما ، و با نگهداشت خود، کمکم کن ، و به فضل خود، مرا در پناهت گیر و مرا به غیر خودت وا مگذار. ای سپاس گزار ! تو برای آنچه خود سرپرستی می کنی و تغذیه می نمایی و می بخشی و عطا می کنی و توانگر می سازی، [از سوی بنده ات] سپاس گزاری [و قدردانی ]می شوی . پس مرا از سپاس گزاران و حمدگویان نعمت هایت قرار ده . ای بر انگیزنده ! مرا [در قیامت] گواهی دهنده و تصدیق کننده و خشنود و سرافراز و پسندیده و شادمان و مسرور و شایسته قدردانی و خوش حال، بر انگیز . ای ارث برنده ای که وارث زمین و زمینیان و آسمان ها و ساکنان آنها و همه آفریدگانت هستی ! بردباری و دانش را به من میراث ده، که تو بهترینِ ارث برندگانی . ای زنده کننده ! به جود خود، مرا زندگی پاک و خوش، ارزانی بدار ، و تا زمانی که زنده ام می داری، همواره مرا سپاس گزار خود [و به یاد خودت ]قرار ده ، و در دنیا و آخرت به من خیر عطا فرما ، و از عذاب آتش نگاهم بدار . ای نیکوکار ! احسانت را ای خداوند شامل حال من گردان ، و نعمتت را و بنده نوازی ات را بر من دو چندان ساز . ای میراننده ! سختی های مرگ و رنج های جان کندن را بر من آسان ساز و پا قدم مرگ را بر من مبارک گردان ، و مرا در هنگام مفارقت از دنیا، از پشیمانان [و افسوس خوران ]قرار مده . ای نیکو کننده کار ! مرا به واسطه آنچه عطایم کرده ای، مبغوض خود مساز ، و آنچه را روزی ام کرده ای، از من باز مدار ، و از وعده ای که به من داده ای، محرومم مگردان ، و مرا به زیور طاعتت بیارای . ای نعمت دهنده ! نعمتت را بر من تمام گردان ، و مرا با آن، انس و الفت بخش ، و از سپاس گزارانت بر آن نعمت قرارم ده . ای عطا کننده فضل ! من با فضل تو، زندگی می کنم ، و به تو امید دارم، و بر تو تکیه می کنم . پس، از فضل خود، بر من وسعت بخش و از روزیِ حلالت روزی ام فرما . تویی آغاز و پایان و آشکار و نهان ، و تو بر هر چیز، توانایی . پس مرا نخستینِ توبه کنندگان و از کسانی قرار ده که در روز قیامت از حوض پیامبرت سیراب می شوند . ای پایان ! تویی پایان ، و هر چیزی از بین می رود، مگر روی [و ذات] تو . بسی والا و بلندمرتبه ای تو . ای آشکار ! تویی آشکار بر هر چیز نهفته ای ، و دانا به هر چیز پوشیده ای . پس، از تو می خواهم که از کارهای من، آن را که نزد تو محبوب تر است، آشکار گردانی . ای نهان ! تو در دلِ اشیا نهان می سازی، همانند آنچه را که در آنها آشکار می گردانی . تو دانای نهان هایی . پس ، از تو می خواهم ای خداوند که با قدرت خویش آشکار و نهان مرا نیک و اصلاح گردانی. ای قاهر! تو آنی که با قدرتت، اشیا را مقهور خود ساخته ای . پس هر جبّاری، زیردست توست ، و اختیار همه خلایق به دست توست ، و همگی آنان در برابر تو ایستاده و در برابرت خاضع اند . ای پُر بخشش! از نزد خودت به من رحمتی و دانشی و مالی و فرزندی پاک ببخش ، که به راستی، تنها تویی پُر بخشش . ای گشاینده ! درهای رحمتت را برایم بگشای و مرا در آن، وارد کن ، و از شرّ شیطانِ رانده شده، در پناهم گیر ، و از فضل خود به [زندگی] من، گشایش ده . ای روزی ده ! از فضل خود، مرا روزی ده ، و از دهِش و رزق بی پایانی که نزد توست، بر من بیفزای و مرا از آفریدگانت بی نیاز گردان . ای آفریننده ! تو موجودات را ، بی هیچ رنج و زحمتی آفریدی و مرا پرداخته و نیکو و زیبا خلق کردی و بر بسیاری از آفریدگانت بسی برتری ام دادی . ای حکم کننده ! تو در باره آفریدگانت، هر آن گونه که بخواهی، حکم می فرمایی . پس برای من نیکی حکم فرما ، و از هلاکت به دورم دار ، و در دنیا و آخرت، عاقبت به خیرم گردان . ای مهرورز ! با رأفتت بر من مهر بورز ، و روزی و رحمتت را به من عنایت کن ، و دست هر زورگوی خودکامه و شیطان سرکش را از من کوتاه کن ، و به عزّتت، مرا از حلقه های تنگی به گشایشت نزدیک باشد، بیرون بر . ای بنده نواز ! مرا در دنیا و آخرت، به نعمت عافیت بنواز و تا زنده ام، هیچ گاه آن را از من مگیر . ای خداوندگار شُکوه و کرم ! به حقّ شُکوه و کَرَمت مرا بیامرز ، چنان آمرزشی که با آن، بندهای گناهانم را از من بگشایی و بدی هایم را ببخشایی ، که به راستی، تو بر هر چیز، توانایی . ای صاحب جود ! تو بخشنده و کریمی هستی که بخل نمی ورزی ، و عطا کننده ای هستی که از دهش، خودداری نمی کنی . پس به کَرَم خود، بر من جود کن ، و مرا سپاس گزار اِنعامت قرار ده . ای نیرومند ! تو آسمان ها را و آنچه را در زمین است و آنچه را ما بین آسمان ها و زمین و در آسمان ها و زمین است، به تنهایی و بی همدست و بی هیچ رنج و زحمتی آفریدی . پس به نیرومندی ات، مرا در کارم نیرومند گردان . ای پُر توان ! مرا توانایی بخش و در کارم یاری ام رسان ، و بر آورنده حاجت هایم باش . ای چیره ای که با قدرتت بر هر چیره شونده ای، چیره گشته ای ! خاطر و خواهش مرا مقلوب کن تا آن دو را به فرمان برداری از خودت باز گردانی ، و به عزّتت، هر آن کس را که بر من تعدّی کرده و آهنگ جنگ با من نموده ، مغلوب ساز . ای جزا دهنده[ی روز قیامت] ! تو خلایق را گرد می آوری و [اعمال آنان] بر تو عرضه می شود ، و همگی سر در فرمان تو می آورند و به پروردگاری تو اعتراف می کنند . پس به عزّتت، گناهان مرا بیامرز . ای یاد کننده ! مرا در شمار نخستینیان و گواهی دهندگان [به توحیدت] و نیکان، و هر آن گاه که خیری را قسمت می کنی، یاد کن . ای پنهان ! تو درون و پنهان تر [از آن] را می دانی و آن برای تو آشکار است . پس آنچه را از [بدی ها و گناهان] من که بر مردم نهان است، بیامرز ، و روز قیامت، مرا در برابر عموم، رسوا مساز . ای شکوهمند ! تو از هر موجودی شکوهمندتری و همه موجودات در برابر تو خُردند . پس، از نعمت های باشُکوهت به من عطا فرما ، و از فضل خود محرومم مگردان . ای نجاتبخش ! مرا از هلاکت نجات ده ، و بلای (/پرده) گم راهی ها را از من کنار زن ، و از هر مهلکه ای خلاصی ام بخش ، و هر گرفتاری و مصیبتی را از من بر طرف فرما . ای بلندمرتبه ! تو بالاتر از آنی که وصفی یا مدحی به آستان تو رسد ، یا چیزی با تو سنجیده شود . پس مرا به علّیّین بالا بر . ای کسی که هر چیزی را در قبضه خود گرفته ای و قدرتت آن را در میان دارد ! مرا در ضمانت و نگهداشت خودت قرار ده ، و دستم را از هیچ کار نیکی که می کنم، مگیر . ای باز کننده ! دستان مرا در کارهای نیک باز بگذار ، و به قدرتت ، بالاترین درجات را به من عطا فرما . ای گسترده ای که رحمت و علمت بر هر چیزی گسترده است ! روزی ام را بر من گسترده ساز. ای با شفقت ! تو بر خلق خود از پدران و مادرانشان هم مشفق تر و رئوف تری . پس مرا مشفق و بامُدارا قرار ده ، و با من مشفق و بامدارا باش . ای مدارا گر ! با من چون خطا می کنم، مدارا کن ، و چون بدی می نمایم، از من در گذر ، و فرشته مرگ و دستیاران او را بفرمای که چون خواستند جان مرا از پیکرم بیرون برند، با آن مدارا نمایند ، و مرا با آتش، عذاب مکن . ای پدید آورنده ! تو هر چیزی را چنان که خواستی، پدید آوردی ، و آنچه را زنده ساختی [و دوست داشتی]، آفریدی . پس به همان قدرت، مرا در دنیا و آخرت، خوش بخت و سعادتمند گردان ، و ذریّه مرا و آنچه را که در زمین تو کاشتم و افشاندم، بپروران ، و معاش و روزیِ مرا برسان و به رحمت خویش ، در آن دو برایم برکت و افزونی قرار ده . ای ابداعگر ! تو ابداع کننده آسمان ها و زمین و مخترع آنهایی . تو را همانندی نیست و در وصف نمی گنجی و هیچ فهم [و اندیشه ای] تو را در میان نمی گیرد . ای باز دارنده ! آنچه را که از رحمت و فضل تو می طلبم، از من باز مدار ، و هر امر خطرخیز و ترسناک را از من باز بدار . ای توبه پذیر ! توبه مرا بپذیر و بر اشک من رحم آور و از خطایم در گذر و مرا از پاداش کردارم محروم مفرما . ای نزدیک ! به حقّ رحمتت، مرا به جوار خودت نزدیک گردان ، و در سایه محافظت و پناه خویش قرارم ده ، و مرا از خودت دور مساز . ای اجابت کننده ! همان گونه که وعده ام داده ای، دعایم را اجابت فرما و آن را از من بپذیر و مرا از پاداش، محروم مکن . ای نعمت بخش ! تو [بخشیدن] نعمت ها را آغاز کردی، پیش از آن که کسی مستحقّ آنها شود و پیش از آن که از تو بخواهند . پس به همین سان، آنها را کامل و تمام گردان و از فضل خود، بر آن بیفزای . ای صاحب فضل و لطف ! ای لطف کننده ! اگر لطف تو نبود، ما هلاک می شدیم . پس لطفت را از ما دریغ مدار . ای منّان ! با پایدار داشتن لطف و نعمت هایت، بر ما منّت نه ، ای خداوندگار احسان ! ای نیکی ! تو آن نیکی ای هستی که انکارت نتوان کرد ، و نیکی تو، آشکار و باز ناگرفتنی است . پس به حقّ رحمتت ، آنچه را از نیکی ات که به ما وعده داده ای، از ما مگیر . ای باخبر ! تو از موجودات، پیش از پدید آمدنشان خبر داشتی و آنها را با علم به آنها آفریدی . پس تو آغاز و انجام آنها هستی . پس به واسطه شکرگزاری از تو که تو خود، آن را به من الهام فرمودی ، بر خیر و بینش من بیفزای . ای عطا کننده ! از عطای بزرگت به من ببخش ، و در قضای خود به من برکت ده ، و به حقّ رحمتت، مرا در جوار خویش ساکن گردان . ای کمک کننده ! با قدرت خود، مرا در کارهای دنیا و آخرت کمک فرما و در هیچ کاری مرا به غیر خودت وا مگذار . ای پوشاننده ! عیب های مرا بپوشان و گناهانم را بیامرز و در حضور و غیابم [و در حضر و سفر ]نگهدارم باش . ای گواه ! تو را ای خداوند و همه آفریدگان و فرشتگانت را گواه می گیرم که معبودی جز تو نیست ، و یگانه ای و شریک نداری . پس این گواهی را در نزد خودت ثبت فرما ، و به واسطه آن، مرا از عذابت نجات ده . ای شکافنده ! تویی شکافنده آسمان ها و زمین و آنچه ما بین آنها و در آنهاست . پس در دنیا و آخرت، با من باش و مرا مسلمان بمیران و مرا به نیکان ملحق فرما . ای ارشاد کننده ! به حقّ عزّتت مرا به خوبی ها ارشاد فرما ، و با نگهداشت خود، مرا از بدی ها دور گردان و در روز قیامت، خوار و سرافکنده ام مساز . ای آقای آقایان و ای سَرور سَروران ! حرکت هر چیز، به سوی توست . پس با دیده عفو خود، به من بنگر . ای آقا ! تو آقا و ستون و تکیه گاه و اندوخته و خزانه و پناهگاه من هستی . پس مرا تنها مگذار . ای احاطه کننده ای که علم تو همه چیز را احاطه کرده و رحمتت هر چیزی را در بر گرفته است ! مرا در ضمانت خودت قرار ده ، و به قدرتت، مرا از هر بدی، محافظت فرما . ای پناه دهنده ! مرا از کیفرت پناه ده و از عذابت در امان دار . بار خدایا ! من ترسانم و به تو پناه آورده ام . پس به حقّ رحمتت، مرا از آتش، پناه ده . ای که باید از تو ترسید و ای اهل آمرزش ! ای دادگر ! تو دادگرترینِ داوران و مهربان ترینِ مهربانانی . پس به حقّ رحمتت، بر ما لطف نمای ، و به حقّ قدرتت، چیزی عطایمان فرما ، و توفیق طاعتت را به ما ارزانی دار ، و به آنچه تاب و توانش را نداریم، گرفتارمان (/ آزمایشمان) مکن ، و ما را از مظالم [و حقوق] بندگان برهان ، و از ستم ستمگران و بیداد بیدادگران، پناهمان ده، به حقّ قدرتت، که تو بر هر چیز، قادری . بار خدایا ! دعایم را بشنو و ثنایم را بپذیر ، و هر چه زودتر اجابتم فرما ، و خیر دنیا و آخرت را به من عطا کن ، و مرا به حقّ رحمتت ، از عذاب آتش، نگه دار . درود خدا بر برگزیده او از میان آفریدگانش و بر خاندان پاک او باد !

.


ص: 318

. .


ص: 319

. .


ص: 320

. .


ص: 321

. .


ص: 322

. .


ص: 323

. .


ص: 324

. .


ص: 325

. .


ص: 326

. .


ص: 327

. .


ص: 328

. .


ص: 329

. .


ص: 330

. .


ص: 331

. .


ص: 332

. .


ص: 333

. .


ص: 334

. .


ص: 335

. .


ص: 336

الإمام الکاظم علیه السلام :یَومُ المُباهَلَهِ الیَومُ الرّابِعُ وَالعِشرونَ مِن ذِی الحِجَّهِ ، تُصَلّی فی ذلِکَ الیَومِ ما أرَدتَ مِنَ الصَّلاهِ ، فَکُلَّما صَلَّیتَ رَکعَتَینِ استَغفَرتَ اللّهَ تَعالی بِعَقِبِها سَبعینَ مَرَّهً ، ثُمَّ تَقومُ قائِما وتَرمی (1) بِطَرفِکَ فی مَوضِعِ سُجودِکَ وتَقولُ وأَنتَ عَلی غُسلٍ : الحَمدُ للّهِِ رَبِّ العالَمینَ ، الحَمدُ للّهِِ فاطِرِ السَّماواتِ وَالأَرضِ ، الحَمدُ للّهِِ الَّذی لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَالأَرضِ ، «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَجَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَالنُّورَ ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ » (2) ، الحَمدُ للّهِِ الَّذی عَرَّفَنی ما کُنتُ بِهِ جاهِلاً ، ولَو لا تَعریفُهُ إیّایَ لَکُنتُ هالِکا ، إذ قالَ وقَولُهُ الحَقُّ : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» (3) ، فَبَیَّنَ لِیَ القَرابَهَ فَقالَ سُبحانَهُ : «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا» (4) ، فَبَیَّنَ لِیَ البَیتَ (5) بَعدَ القَرابَهِ ، ثُمَّ قالَ تَعالی مُبَیِّنا عَنِ الصّادِقینَ الَّذینَ أمَرَنا بِالکَونِ مَعَهُم وَالرَّدِّ إلَیهِم بِقَولِهِ سُبحانَهُ : «یَاأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ کُونُواْ مَعَ الصَّادِقِینَ» (6) ، فَأَوضَحَ عَنهُم وأَبانَ عَن صِفَتِهِم بِقَولِهِ جَلَّ ثَناؤُهُ : «فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ» ؛ فَلَکَ الشُّکرُ یا رَبِّ ولَکَ المَنُّ حَیثُ هَدَیتَنی وأَرشَدتَنی ، حَتّی لَم یَخفَ عَلَیَّ الأَهلُ وَالبَیتُ وَالقَرابَهُ ، فَعَرَّفتَنی نِساءَهُم وأَولادَهُم ورِجالَهُم . اللّهُمَّ إنّی أتَقَرَّبُ إلَیکَ بِذلِکَ المَقامِ الَّذی لا یَکونُ أعظَمَ مِنهُ فَضلاً لِلمُؤمِنینَ ، ولا أکثَرَ رَحمَهً لَهُم ، بِتَعریفِکَ إیّاهُم شَأنَهُ ، وإبانَتِکَ فَضلَ أهلِهِ الَّذینَ بِهِم أدحَضتَ باطِلَ أعدائِکَ ، وثَبَّتَّ بِهِم قَواعِدَ دینِکَ ، ولَولا هذَا المَقامُ المَحمودُ الَّذی أنقَذتَنا بِهِ ودَلَلتَنا عَلَی اتِّباعِ المُحِقّینَ مِن أهلِ بَیتِ نَبِیِّکَ الصّادِقینَ عَنکَ ، الَّذینَ عَصَمتَهُم مِن لَغوِ المَقالِ ومَدانِسِ الأَفعالِ ، لَخُصِمَ أهلُ الإِسلامِ وظَهَرَت کَلِمَهُ أهلِ الإِلحادِ وفِعلُ اُولِی العِنادِ ، فَلَکَ الحَمدُ ولَکَ المَنُّ ولَکَ الشُّکرُ عَلی نَعمائِکَ وأَیادیکَ . اللّهُمَّ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ ، الَّذینَ افتَرَضتَ عَلَینا طاعَتَهُم ، وعَقَدتَ فی رِقابِنا وِلایَتَهُم ، وأَکرَمتَنا بِمَعرِفَتِهِم ، وشَرَّفتَنا بِاتِّباعِ آثارِهِم ، وثَبَّتَّنا بِالقَولِ الثّابِتِ الَّذی عَرَّفوناهُ ، فَأَعِنّا عَلَی الأَخذِ بِما بَصَّروناهُ ، وَاجزِ مُحَمَّدا عَنّا أفضَلَ الجَزاءِ بِما نَصَحَ لِخَلقِکَ ، وبَذَلَ وُسعَهُ فی إبلاغِ رِسالَتِکَ ، وأَخطَرَ بِنَفسِهِ فی إقامَهِ دینِکَ ، وعَلی أخیهِ ووَصِیِّهِ وَالهادی إلی دینِهِ وَالقَیِّمِ بِسُنَّتِهِ عَلِیٍّ أمیرِ المُؤمِنینَ ، وصَلِّ عَلَی الأَئِمَّهِ مِن أبنائِهِ الصّادِقینَ الَّذینَ وَصَلتَ طاعَتَهُم بِطاعَتِکَ ، وأَدخِلنا بِشَفاعَتِهِم دارَ کَرامَتِکَ ، یا أرحَمَ الرّاحِمینَ . اللّهُمَّ هؤُلاءِ أصحابُ الکِساءِ وَالعَباءِ یَومَ المُباهَلَهِ اجعَلهُم شُفَعاءَنا ، أسأَ لُکَ بِحَقِّ ذلِکَ المَقامِ المَحمودِ وَالیَومِ المَشهودِ ، أن تَغفِرَ لی وتَتوبَ عَلَیَّ إنَّکَ أنتَ التَّوّابُ الرَّحیمُ . اللّهُمَّ إنّی أشهَدُ أنَّ أرواحَهُم وطینَتَهُم واحِدَهٌ ، وهِیَ الشَّجَرَهُ الَّتی طابَ أصلُها وأَغصانُها (7) ، اِرحَمنا بِحَقِّهِم ، وأَجِرنا مِن مَواقِفِ الخِزیِ فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ بِوِلایَتِهِم ، وأورِدنا مَوارِدَ الأَمنِ مِن أهوالِ یَومِ القِیامَهِ بِحُبِّهِم ، وإقرارِنا بِفَضلِهِم ، وَاتِّباعِنا آثارَهُم ، وَاهتِدائِنا بِهُداهُم ، وَاعتِقادِنا ما عَرَّفوناهُ مِن تَوحیدِکَ ، ووَقَّفونا عَلَیهِ مِن تَعظیمِ شَأنِکَ وتَقدیسِ أسمائِکَ ، وشُکرِ آلائِکَ ، ونَفیِ الصِّفاتِ أن تَحُلَّکَ ، وَالعِلمِ أن یُحیطَ بِکَ وَالوَهمِ أن یَقَعَ عَلَیکَ ؛ فَإِنَّکَ أقَمتَهُم حُجَجا عَلی خَلقِکَ ، ودَلائِلَ عَلی تَوحیدِکَ ، وهُداهً تُنَبِّهُ عَن أمرِکَ ، وتَهدی إلی دینِکَ ، وتوضِحُ ما أشکَلَ عَلی عِبادِکَ ، وبابا لِلمُعجِزاتِ الَّتی یَعجِزُ عَنها غَیرُکَ ، وبِها تُبَیِّنُ حُجَّتَکَ وتَدعو إلی تَعظیمِ السَّفیرِ بَینَکَ وبَینَ خَلقِکَ ، وأَنتَ المُتَفَضِّلُ عَلَیهِم حَیثُ قَرَّبتَهُم مِن مَلَکوتِکَ ، وَاختَصَصتَهُم بِسِرِّکَ ، وَاصطَفَیتَهُم لِوَحیِکَ ، وأَورَثتَهُم غَوامِضَ تَأویلِکَ ؛ رَحمَهً بِخَلقِکَ ، ولُطفا بِعِبادِکَ ، وحَنانا عَلی بَرِیَّتِکَ ، وعِلما بِما تَنطَوی عَلَیهِ ضَمائِرُ اُمَنائِکَ ، وما یَکونُ مِن شَأنِ صَفوَتِکَ ، وطَهَّرتَهُم فی مُنشَئِهِم ومُبتَدَئِهِم ، وحَرَستَهُم مِن نَفثِ (8) نافِثٍ إلَیهِم ، وأَرَیتَهُم بُرهانا عَلی مَن عَرَضَ بِسوءٍ لَهُم ، فَاستَجابوا لِأَمرِکَ ، وشَغَلوا أنفُسَهُم بِطاعَتِکَ ، ومَلَؤوا أجزاءَهُم مِن ذِکرِکَ ، وعَمَروا قلُوبَهُم بِتَعظیمِ أمرِکَ ، وجَزَّؤوا أوقاتَهُم فیما یُرضیکَ ، وأَخلَوا دَخائِلَهُم مِن مَعاریضِ الخَطَراتِ الشّاغِلَهِ عَنکَ ، فَجَعَلتَ قُلوبَهُم مَکامِنَ لِاءِرادَتِکَ ، وعُقولَهُم مَناصِبَ لِأَمرِکَ ونَهیِکَ ، وأَلسِنَتَهُم تَراجِمَهً لِسُنَّتِکَ ، ثُمَّ أکرَمتَهُم بِنورِکَ حَتّی فَضَّلتَهُم مِن بَینِ أهلِ زَمانِهِم وَالأَقرَبینَ إلَیهِم ، فَخَصَصتَهُم بِوَحیِکَ ، وأَنزَلتَ إلَیهِم کِتابَکَ ، وأَمَرتَنا بِالتَّمَسُّکِ بِهِم وَالرَّدِّ إلَیهِم وَالاِستِنباطِ مِنهُم . اللّهُمَّ إنّا قَد تَمَسَّکنا بِکِتابِکَ وبِعِترَهِ نَبِیِّکَ صَلَواتُکَ عَلَیهِمُ الَّذینَ أقَمتَهُم لَنا دَلیلاً وعَلَما ، وأَمَرتَنا بِاتِّباعِهِم ، اللّهُمَّ فَإِنّا قَد تَمَسَّکنا بِهِم فَارزُقنا شَفاعَتَهُم حینَ یَقولُ الخائِبونَ : «فَمَا لَنَا مِن شَافِعِینَ * وَ لَا صَدِیقٍ حَمِیمٍ» (9) ، وَاجعَلنا مِنَ الصّادِقینَ المُصَدِّقینَ لَهُمُ ، المُنتَظِرینَ لِأَیّامِهِمُ ، النّاظِرینَ إلی شَفاعَتِهِم ، ولا تُضِلَّنا بَعدَ إذ هَدَیتَنا ، وهَب لَنا مِن لَدُنکَ رَحمَهً ، إنَّکَ أنتَ الوَهّابُ ، آمینَ رَبَّ العالَمینَ . اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وعَلی أخیهِ وصِنوِهِ ؛ أمیرِ المُؤمِنینَ ، وقِبلَهِ العارِفینَ ، وعَلَمِ المُهتَدینَ ، وثانِی الخَمسَهِ المَیامینَ ، الَّذینَ فَخَرَ بِهِمُ الرّوحُ الأَمینُ ، وباهَلَ اللّهُ بِهِمُ المُباهِلینَ ، فَقالَ وهُوَ أصدَقُ القائِلینَ : «فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ» إلی آخِرِ الآیَهِ (10) . ذلِکَ الإِمامُ المَخصوصُ بِمُؤاخاتِهِ یَومَ الإِخاءِ ، وَالمُؤثِرُ بِالقوتِ بَعدَ ضُرِّ الطَّوی (11) ، ومَن شَکَرَ اللّهُ سَعیَهُ فی «هَل أتی» ، ومَن شَهِدَ بِفَضلِهِ مُعادوهُ ، وأَقَرَّ بِمَناقِبِهِ جاحِدوهُ ، مَولَی الأَنامِ ومُکَسِّرُ الأَصنامِ ، ومَن لَم تَأخُذهُ فِی اللّهِ لَومَهُ لائِمٍ ، صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وآلِهِ ما طَلَعَت شَمسُ النَّهارِ وأَورَقَتِ الأَشجارُ ، وعَلَی النُّجومِ المُشرِقاتِ مِن عِترَتِهِ وَالحُجَجِ الواضِحاتِ مِن ذُرِّیَّتِهِ . (12)

.

1- .فی المصباح للکفعمی : «تُؤمی» .
2- .الأنعام : 1 .
3- .الشوری : 23 .
4- .الأحزاب : 33 .
5- .فی المصباح للکفعمی : «أهل البیت» .
6- .التوبه : 119 .
7- .فی المصباح للکفعمی : «وأَوراقُها» بدل «وأَغصانُها» .
8- .فی الدعاء : « أعوذ بک من نفث الشیطان » وهو ما یلقیه فی قلب الإنسان ویوقعه فی باله ممّا یصطاده به ( مجمع البحرین : ج4 ص340 « نفث » ) .
9- .الشعراء : 100 و 101 .
10- .آل عمران : 61 .
11- .الطَّوی : الجوع (لسان العرب : ج 15 ص 20 «طوی») .
12- .مصباح المتهجّد : ص 764 ح 845 عن محمد بن صدقه العنبری ، المصباح للکفعمی : ص 911 ، الإقبال : ج 2 ص 354 من دون إسناد إلی أحد من أهل البیت علیهم السلام .

ص: 337

امام کاظم علیه السلام :روز مباهله، (1) روز بیست و چهارم ذی حجّه است . در آن روز، ابتدا غسل می کنی و سپس هر اندازه که خواستی، نماز می خوانی و بعد از هر دو رکعتی که خواندی ، هفتاد مرتبه استغفار می گویی. آن گاه بر می خیزی و نگاهت را به موضع سجده ات می اندازی و می گویی : «ستایش، خدایی را که پروردگار جهانیان است . ستایش، خدایی را که شکافنده آسمان ها و زمین است . ستایش، خدایی را که آنچه در آسمان ها و زمین است، از آنِ اوست . «سپاس، خدایی را که آسمان ها و زمین را آفرید ، و تاریکی ها و روشنایی را ایجاد کرد و با این حال ، کافران برای پروردگار خود، همتا می آورند» . ستایش، خدایی را که آنچه را نمی دانستم، به من شناساند و اگر شناساندن او به من نبود، بی گمان، هلاک می شدم ؛ چرا که او فرموده و فرموده او راست است که : «بگو : من از شما برای آن [رسالتم]، مزدی نمی خواهم، مگر دوستی با خویشان» . پس خویشان را برایم بیان فرمود . نیز فرمود : «خدا ، در حقیقت ، می خواهد پلیدی را تنها از شما اهل بیت بزداید و شما را کاملاً پاک گرداند» . پس ، بعد از بیان خویشاوندی ، بیت را برایم بیان فرمود و سپس به بیان راستگویانی پرداخت که به ما امر کرده با آنان باشیم و به ایشان ارجاع دهیم ، آن جا که می فرماید : «ای کسانی که ایمان آورده اید ! از خدا بترسید و با راستگویان باشید» ، و این راستگویان را روشن ساخت و اوصاف آنان را شرح داد با این سخنش : «پس بگو : بیایید پسرانمان و پسرانتان را و زنانمان و زنانتان را و خودمان و خودتان را بخوانیم، سپس مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم» . «پس تو را سپاس ای پروردگار من و منّت، تو را که هدایتم کردی و ارشادم نمودی تا اهل و بیت و خویشاوندی بر من پوشیده نماند ، و زنان و فرزندان و مردان آنها را به من شناساندی . بار خدایا ! به تو تقرّب می جویم، به واسطه آن مقامی که با شناساندن جایگاه آن به مؤمنان ، و بیان نمودن برتری اهل آن مقام همانان که به وسیله ایشان، باطل بودن دشمنانت را اثبات کردی و پایه های دینت را استوار ساختی ، بزرگ ترین لطف و بیشترین محبّت را به مؤمنان نمودی ، و اگر نبود این مقام ارجمند که به واسطه آن، ما را نجات دادی و به پیروی خاندان بر حقّ پیامبرت و سخنگویان راستین تو که همانا از گفتار بیهوده و کردار پلید، نگاهشان داشتی راه نمایی مان کردی ، بی گمان، پیروان اسلام [در برابر ملحدان]، شکست می خوردند و عقیده ملحدان و کردار منکران، چیره می گشت . پس ستایش، تو راست و منّت تو را ، و سپاس تو را بر نعمت ها و نیکی هایت . بار خدایا ! بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست ؛ همانان که فرمان برداری از ایشان را بر ما واجب ساختی ، و ولایتشان را بر گردن ما نهادی ، و با شناخت آنان، ما را گرامی داشتی ، و به دنباله روی از آنان مفتخرمان ساختی ، و با گفتار [و عقیده ]استواری که این بزرگواران آن را به ما شناساندند ، استوارمان نمودی . پس کمکمان کن تا آنچه را که به ما شناساندند، در پیش گیریم ، و از جانب ما به محمّد ، بِدان سبب که خلق تو را راه نمایی نمود و برای رساندن پیام تو، نهایتِ تلاشش را به کار برد و در راه بر پا کردن دینت، جان خود را به خطر افکند ، برترین پاداش را عطا فرما ، و [درود فرست ]بر برادر و وصیّ او و راه نما به دین او و بر پا دارنده سنّت او ، علی امیر مؤمنان ، و درود فرست بر امامان از فرزندان راستگوی او ؛ همانان که اطاعت از ایشان را به اطاعت از خود، پیوند زدی ، و با شفاعت آنان، ما را در سرای کرامتت در آور ، ای مهربان ترینِ مهربانان ! بار خدایا ! اینان اند اصحاب کسا و عبای روز مباهله . آنان را شفیع ما قرار ده . به حقّ آن مقام ارجمند و آن روزِ به یاد ماندنی، از تو می خواهم که مرا بیامرزی و توبه ام را بپذیری که به راستی، تو توبه پذیر و مهربانی . بار خدایا ! من گواهی می دهم که جان ها و سرشت آنان، یکی است و آن درختی است که ریشه و شاخه ها [و برگ ها]یش پاک اند . به حقّ آنان، بر ما رحم کن و به برکت ولایت ایشان، ما را از جایگاه های خواری در دنیا و آخرت، پناه ده ، و به واسطه محبّت ما به آنان و اقرارمان به برتری شان و پیروی مان از راه و رسم آنان و قدم نهادنمان در راه درست آنان و اعتقادمان به یکتایی تو که ایشان آن را به ما شناساندند و بزرگداشت مقام تو و مقدّس شمردن نام های تو و سپاس گزاردن نعمت های تو و نفی حلول صفات در تو و [نفی ]احاطه علم [ما] به تو و در وهم گنجیدن تو که آنان ما را از این همه آگاه ساختند ، ما را از هراس های روز قیامت، در امن و امان بدار؛ زیرا این بزرگواران را تو حجّت بر خَلقت قرار دادی و نیز نشانه توحیدت و هدایتگرانی که از کار [و فرمان] تو آگاه سازند و به دین تو راه نمایی کنند و آنچه را بر بندگانت مشکل گشته است، روشن سازند ، و آنان را دری برای معجزات قرار دادی معجزاتی که هر کس غیر تو از [انجام دادن] آنها ناتوان است ، و به وسیله آنها اقامه حجّت می کنی و به بزرگداشت پیکِ میان خودت و خلقت فرا می خوانی ، و تو بر آنان تفضّل فرمودی؛ چرا که ایشان را به ملکوتت نزدیک ساختی، و راز خود را در اختیار آنان گذاشتی ، و ایشان را برای وحی خود برگزیدی ، و [گشودن] پیچیدگی های تأویلت را در دست آنان قرار دادی ، و این همه، از سر رحمت تو بود به خَلقت، و لطف تو به بندگانت، و غمخواری تو برای آفریدگانت ، و آگاهی تو از آنچه در اندرون امینان تو و مقام برگزیدگان توست ، و ایشان را در خاستگاه و شروعشان پاک گردانیدی ، و از وسوسه هر وسوسه گری نگه داشتی ، و به آنان در برابر کسی که قصد سوء به ایشان داشت، برهان نشان دادی . پس فرمان تو را اجابت کردند و خویشتن را به طاعت تو مشغول داشتند و سراسر وجود خود را از یاد تو آکندند . دل هایشان را به بزرگداشت مقام تو آباد کردند ، و اوقات خود را در کارهایی که تو را خشنود می سازد، صرف نمودند ، و درون ها [و اندیشه ها] ی خود را از خطورات [و افکارِ ]باز دارنده از تو، نهی ساختند . پس دل های آنان را نهانگاه اراده خودت قرار دادی ، و خِردهایشان را افراشتگاه امر و نهیَت ، و زبان هایشان را ترجمان راه و رسمت (احکام و قوانینت). سپس ایشان را به نور خودت گرامی داشتی تا این که ایشان را بر هم روزگارانش و نزدیک ترین کسان ایشان برتری دادی . پس آنان را مخصوص وحی خود قرار دادی ، و کتابت را بر ایشان فرو فرستادی ، و به ما فرمان دادی که به ایشان چنگ در زنیم و [مشکلات فکری و عقیدتی خود را] به آنان ارجاع دهیم و از سرچشمه آنان بر گیریم . بار خدایا ! ما به کتاب تو و به عترت پیامبرت که درودهای تو بر آنان باد چنگ در زدیم ؛ همانان که راه نما و نشانه ای برای ما قرارشان دادی و به پیروی از آنان فرمانمان دادی . بار خدایا ! ما به آنان چنگ در زده ایم . پس شفاعت ایشان را روزیِ ما فرما، در آن هنگام که نومیدان می گویند : «ما را نه شفاعتگرانی است و نه دوستی صمیمی» ، و ما را از راستگویان و تصدیق کنندگان آنان و کسانی که چشم به راه دولت ایشان اند و به شفاعت ایشان چشم دوخته اند ، قرار ده ، و پس از آن که هدایتمان کردی ، گم راهمان مکن ، و از جانب خودت به ما رحمتی بخش، که به راستی، تو پُر بخششی . آمین، ای پروردگار جهانیان ! بار خدایا ! درود فرست بر محمّد و بر برادر او و همتایش امیر مؤمنان و قبله عارفان و نشانه رهجویان و دومین فرد از پنج تن بزرگواری که روح الأمین (جبرئیل) به وجود آنان نازید و خداوند با آنان با مباهله جویان مباهله کرد ، و او که راستگوترینِ گویندگان است، فرمود : «پس هر که در این باره ، پس از دانشی که تو را حاصل آمده ، با تو محاجّه کرد ، بگو : بیایید» (تا آخر آیه) ؛ آن امامی که در روز عقد اخوّت، به برادری او (پیامبر صلی الله علیه و آله ) برگزیده شد ، و با وجود گرسنگی شدید، خوراک خود را ایثار کرد ؛ کسی که خداوند در سوره «هل أتی» ، از کار او قدردانی نمود ؛ کسی که دشمنانش به فضل او گواهی داده اند و منکرانش به مناقب او اقرار کرده اند ، سَرور مردمان و شکننده بت ها ، و کسی که در راه خدا سرزنش هیچ سرزنشگری در او اثر نکرد . درود خدا بر او و خاندانش، تا آن گاه که خورشیدِ روز بر می آید ، و درختان، برگ بر می آورند ، و [درود خدا] بر اختران تابناک عترت او و بر حجّت های روشن [و رسا] از نسل او!» .

.

1- .یعنی روزی که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در آن روز ، خواست با نصارای نجران ، مباهله کند.

ص: 338

. .


ص: 339

. .


ص: 340

. .


ص: 341

. .


ص: 342

. .


ص: 343

. .


ص: 344

. .


ص: 345

. .


ص: 346

. .


ص: 347



49 . بیعت

اشاره

49 . بیعتدرآمدفصل یکم : آغاز شدن اسلام با بیعتفصل دوم : بیعت عقبهفصل سوم : بیعت رضا (تسلیم)فصل چهارم : بیعت رضوان (خشنودی خدا)فصل پنجم : بیعت فتحفصل ششم : بیعت غدیرفصل هفتم : بیعت مردم با امیر مؤمنان علی علیه السلامفصل هشتم : اقسام بیعتفصل نهم : احکام بیعتفصل دهم : گوناگون

.


ص: 348



درآمد

بیعت ، در لغت

درآمدبیعت ، در لغتکلمه «بیعت» از مادّه «بیع» است که در کنار واژه «بیع»، مصدر و به معنای معاهده و معاقده ، عهد و پیمان ، پذیرش ریاست و فرمان برداری و وفاداری است . ابن منظور در این باره می گوید : البَیعَهُ : الصَّفقَهُ عَلی إیجابِ البَیعِ وَ عَلَی المُبایَعَهِ وَ الطّاعَهِ . (1) بیعت : کف بر کف دیگری زدن به نشانه فروختن چیزی یا پیمان بستن و فرمان برداری از او . عرب ها هنگام خرید و فروش و برای اعلام قطعی شدن معامله ، دست راست خود را به یکدیگر می زدند و آن را «صفقه» یا «بیعت» می گفتند . آنها همچنین برای پذیرش ریاست حاکم و امیر ، به او دست می دادند و این عمل، نوعی معامله و داد و ستد محسوب می شد ، بدین معنا که بیعت کننده، اطاعت و فرمان برداری را پذیرفته و بیعت شونده هم به اموری متعهّد می شود. از این رو ، این عمل را نیز «بیعت» می نامیدند . (2)

.

1- .لسان العرب : ج 8 ص 26 مادّه «بیع» .
2- .ر . ک : دائره المعارف قرآن کریم : ج 6 ص 407 408 ، مقدّمه ابن خلدون : ص 209 ، دائره المعارف جهان اسلام : ج 5 مدخل «بیعت» ، دائره المعارف بزرگ اسلامی : ج 13 مدخل «بیعت» .

ص: 349



بیعت، پیش از اسلام

بیعت، در قرآن و حدیث

بیعت، پیش از اسلامبیعت ، یکی از سنّت های مهمّ جامعه عرب در دوران جاهلیت برای انتخاب و یا اعلام وفاداری به حاکم ، رئیس قبیله و فرمانده جنگ بود که به صورت های گوناگون انجام می گرفت . از مهم ترین بیعت های قبل از اسلام می توان به بیعت قریش و بنی کنانه با قصیّ بن کلاب برای اخراج خزاعه و بنی بکیر از مکّه اشاره کرد . (1)

بیعت، در قرآن و حدیثمفهوم «بیعت» در قرآن، پنج بار و در سه آیه با صراحت آمده که همه از باب مفاعله اند . (2) البتّه یک مورد دیگر نیز از این باب در قرآن آمده که همانند دیگر هم خانواده های آن، به معنای فروش کالای بهشت جاوید به اهل ایمان به بهای دادن جان و مال است : «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَ أَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّهَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْرَاهِ وَ الْاءِنجِیلِ وَ الْقُرْءَانِ وَ مَنْ أَوْفَی بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُواْ بِبَیْعِکُمُ الَّذِی بَایَعْتُم بِهِ وَ ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ . (3) خدا از مؤمنان ، جان ها و مال هایشان را به ازای این که بهشت برای آنان باشد ، خریده است ؛ همان کسانی که در راه خدا می جنگند و می کُشند و کشته می شوند . [این] به سان وعده حقّی در تورات و انجیل و قرآن، بر عهده اوست ، و چه کسی از خدا به عهد خویش وفادارتر است ؟ پس به این معامله ای که با او کرده اید، شادمان باشید ، و این، همان کامیابی بزرگ است» .

.

1- .ر . ک : دانش نامه جهان اسلام : مدخل «بیعت» .
2- .فتح : آیه 10 و 18 ، ممتحنه : آیه 12 .
3- .توبه : آیه 111 .

ص: 350



بیعت، در سیره پیامبرصلی الله علیه وآله

1 . بیعت اسلام

بیعت با پیامبر صلی الله علیه و آله و یا جانشینان او ، در واقع، بیعت با خداست (1) و کسی که با آنان پیمان فرمانبری بندد ، در حقیقت، پیمان سودمندترین معامله را امضا می نماید . (2) در قرآن ، تعابیر دیگری چون «عهد»، «عقد» و «میثاق» نیز که به معنای مطلق پیمان اند ، گاه در خصوص «بیعت» استفاده گردیده یا به آن، تفسیر و یا بر یکی از بیعت های دوره پیامبر صلی الله علیه و آله تطبیق داده شده است . (3) همچنین برخی از آیات، بدون آن که واژه خاصّی ناظر به «بیعت» در آنها به کار رفته باشد ، از طریق شأن نزول (4) یا برخی احادیث، به موضوع «بیعت» ارتباط داده شده اند . (5)

بیعت، در سیره پیامبر صلی الله علیه و آلههم زمان با بعثت پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و نزول قرآن، سنّت های نادرست جاهلیت، به وسیله آموزه های وحی ، منسوخ گردیدند؛ امّا سنّت های نیکو (6) مورد تأیید قرار گرفتند . یکی از سنّت های نیکوی جاهلیت که با اصلاحات می توانست در جهت تأمین حقوق مردم مورد بهره برداری جامعه واقع شود ، سنّت بیعت بوده به همین جهت مورد تأیید پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله قرار گرفت و در قرآن و سیره نبوی بازتاب یافت ، بیعت های دوران حیات پیامبر صلی الله علیه و آله عبارت اند از :

1 . بیعت اسلامنخستین بیعتی که با پیامبر خدا صلی الله علیه و آله صورت گرفت و گسترش آیین اسلام با آن آغاز

.

1- .فتح : آیه 10 .
2- .ر.ک: فتح: آیه 10 و 18، توبه: آیه 111.
3- .ر . ک : نحل : آیه 95 ، مائده : آیه 7 و 14 .
4- .ر . ک : مائده : آیه 67 .
5- .ر . ک : دائره المعارف قرآن کریم : ج 6 ص 309 .
6- .ر.ک: دانش نامه عقاید اسلامی: ج2 ص135 (معرفت شناسی/بخش سوم/فصل پنجم: جاهلیت نخست).

ص: 351



2 . بیعت عشیره

3 . بیعت نخست در عقبه

شد ، بیعت علی علیه السلام و خدیجه علیهاالسلام بود . در حدیثی آمده که پیامبر صلی الله علیه و آله به آنها فرمود : «جبرئیل، نزد من است و شما را به بیعت با اسلام فرا می خواند . پس اسلام آورید تا سالم بمانید ، و فرمان برید تا هدایت شوید» . و آن دو، در پاسخ گفتند: چنین کنیم و فرمان برداریم، ای پیامبر خدا ! (1) در ادامه این حدیث آمده که این نخستین بیعتی که در سیره نبوی تحقّق یافت، توسّط جبرئیل، «بیعت اسلام» نام گذاری شد . گفتنی است پس از آن، این اصطلاح برای هر تازه مسلمانی که با پیامبر صلی الله علیه و آله بیعت می کرد، استفاده می شده است . (2)

2 . بیعت عشیرهنخستین بیعت آشکار و رسمی در تاریخ اسلام، «بیعت عشیره» است که در سال سوم بعثت پس از نزول آیه « وَ أَنذِرْ عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبِینَ؛ (3) و خویشان نزدیکت را اندرز ده » در روزی که «یوم الدار» (4) نامیده شد ، صورت گرفت . در این روز ، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به فرمان الهی، خواستار پذیرش اسلام و بیعت با او از سوی بنی هاشم شد و بر اساس احادیث شیعه و اهل سنّت ، تنها امام علی علیه السلام که کم سن ترین افراد آن خاندان بود ، با پیامبر صلی الله علیه و آله بیعت کرد . (5)

3 . بیعت نخست در عقبهپیامبر خدا صلی الله علیه و آله پس از اعلام رسمی رسالت ، فعّالیت های جدّی تبلیغی خویش را آغاز کرد . اوج این فعّالیت، در ایّام حج بود که مردم از شهرهای مختلف در مکّه

.

1- .ر.ک: ص 363 ح 1 .
2- .ر . ک : ص 365 ح 2 .
3- .شعرا : آیه 214 .
4- .از آن جا که این بیعت در خانه ابو طالب اتّفاق افتاد، به آن روز ، «یوم الدار (واقعه خانه)» گفته شده است .
5- .ر.ک: ص 367 (بیعت / فصل یکم / بیعت عشیره) .

ص: 352

حضور پیدا می کردند . از جمله در سال یازدهم بعثت ، پیامبر صلی الله علیه و آله با شش تن از قبیله خزرج که در شهر مدینه ساکن بودند دیدار و آنها را به اسلام دعوت نمود . آنها پس از پذیرفتن اسلام و بازگشت به مدینه، به تبلیغ دین اسلام پرداختند . تبلیغات پیگیر آنها سبب شد که گروهی از مردم مدینه اسلام را پذیرفتند و در سال دوازدهم بعثت، دوازده نفر از اهل مدینه به مکّه آمدند و در عَقَبه (1) با پیامبر صلی الله علیه و آله ملاقات کردند و با ایشان بیعت نمودند و این چنین، نخستین حرکت سیاسی برای تشکیل حکومت اسلامی آغاز شد . اسعد بن زراره و عباده بن صامت، برجسته ترین چهره ها در این بیعت بودند . عباده بن صامت، ماجرای این بیعت را چنین گزارش می کند : کُنتُ فیمَن حَضَرَ العَقَبَهَ الاُولی ، وَ کُنَّا اثنَی عَشَرَ رَجُلاً ، فَبایَعنا رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَلی بَیعَهِ النِّساءِ ، وَ ذلِکَ قَبلَ أن یُفتَرَضَ الحَربُ ، عَلی أن لا نُشرِکَ بِاللّهِ شَیئا ، وَ لا نَسرِقَ ، وَ لا نَزنِیَ ، وَ لا نَقتُلَ أولادَنا ، وَ لا نَأتِیَ بِبُهتانٍ نَفتَریهِ بَینَ أیدینا وَ أَرجُلِنا ، وَ لا نَعصِیَهُ فی مَعروفٍ ؛ فَإِن وَفَیتُم فَلَکُمُ الجَنَّهُ ، وَ إن غَشیتُم مِن ذلِکَ شَیئا فَأَمرُکُم إلَی اللّهِ إن شاءَ عَذَّبَکُم وَ إن شاءَ غَفَرَ لَکُم . (2) من هم با کسانی که در بیعت اوّل عقبه حضور داشتند ، بودم . ما دوازده مرد بودیم و با پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به بیعت زنان، بیعت کردیم (3) و این در آن زمانی بود که هنوز جنگ [و جهاد]، واجب نگشته بود ، با این شروط که: چیزی را شریک خدا قرار ندهیم ، دزدی نکنیم ، زنا نکنیم ، فرزندانمان را نکشیم ، بچّه های نامشروعی را که پس انداخته ایم، به دیگری نسبت ندهیم ، و در کار نیک از او (پیامبر صلی الله علیه و آله ) نافرمانی نکنیم . [و پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود :] اگر به این شرط ها عمل کردید، بهشت برای شما خواهد بود ، و اگر چیزی از این کارها را مرتکب شدید، سر و کارتان با خداست . اگر خواست، عذابتان می کند و اگر خواست، شما را می بخشد . این بیعت ، در اصطلاح سیره نویسان، «بیعه النساء» نیز نامیده می شود ؛ زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله در فتح مکّه از زنان نیز با همین شروط، بیعت گرفت .

.

1- .گردنه ای نزدیک مِنا در مکّه در کنار جمره عقبه که اکنون به صورت مسجدی متروک، مورد بازدید قرار می گیرد .
2- .ص 372 ح 6 .
3- .یعنی بیعت بدون شرط جنگ و با همان شرایطی که زنان با پیامبر صلی الله علیه و آله بیعت کردند (ر.ک: ممتحنه: آیه 12).

ص: 353



4 . بیعت دوم در عقبه

4 . بیعت دوم در عقبهنخستین بیعت کنندگان با پیامبر در عَقَبه، پس از بازگشت به مدینه، نامه ای به پیامبر صلی الله علیه و آله نوشتند و از ایشان مُبلّغی درخواست کردند که به آنها قرآن بیاموزد. پیامبر صلی الله علیه و آله ، مصعب بن عمیر را فرستاد و وی در مدّتی کوتاه توانست شمار قابل توجّهی از مردم مدینه را مسلمان کند . آنان در سال بعد، یعنی سال سیزدهم بعثت، 73 مرد و دو زن (1) را در ایّام حج به مکّه فرستادند و در عقبه همان مکانی که سال قبل با پیامبر صلی الله علیه و آله در آن جا بیعت کرده بودند ، مجدّدا با ایشان بیعت کردند؛ امّا این بار، محتوای پیمان آنان ، آغاز یک حرکت سیاسی و نظامی بود . به گزارش جابر ، پیامبر صلی الله علیه و آله از آنها خواست که با شرایطی با وی بیعت کنند و فرمود : تُبایِعونی عَلَی السَّمعِ وَ الطّاعَهِ فِی النَّشاطِ وَ الکَسَلِ ، وَ النَّفَقَهِ فِی العُسرِ وَ الیُسرِ ، وَ عَلَی الأَمرِ بِالمَعروفِ وَ النَّهیِ عَنِ المُنکَرِ ، وَ أن تَقولوا فِی اللّهِ لا تَخافونَ فِی اللّهِ لَومَهَ لائِمٍ ، وَ عَلی أن تَنصُرونی فَتَمنَعونی إذا قَدِمتُ عَلَیکُم ، مِمّا تَمنَعونَ مِنهُ أنفُسَکُم وَ أَزواجَکُم وَ أَبناءَکُم ؛ وَ لَکُمُ الجَنَّهُ . (2) با من بیعت می کنید بر این که در نیرومندی و سستی، از من حرف شنوی و فرمان برداری کنید ، و در تنگ دستی و گشایش، انفاق نمایید ، و امر به معروف و نهی از منکر کنید ، و از بهر خدا بگویید و از سرزنش هیچ سرزنشگری بیم مدارید ، و چون به میان شما آمدم، مرا حمایت کنید، آن چنان که از خودتان و زنان و فرزندانتان حمایت می کنید . در این صورت، بهشت برای شما خواهد بود .

.

1- .ر.ک: ص 392 ح 14 .
2- .ر.ک: ص 368 ح 11 .

ص: 354



5 . بیعت رضا

6 . بیعت رضوان

جابر می گوید : پس از سخنان پیامبر صلی الله علیه و آله ، ما از جا بر خاستیم و با ایشان بیعت کردیم . این بیعت ، زمینه ساز هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله به مدینه گردید . بر اساس گفته شماری از مفسّران، آیه هفتم از سوره مائده و آیه پانزدهم از سوره احزاب، به این بیعت، اشاره دارد . (1)

5 . بیعت رضاپس از هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله به مدینه ، در سال دوم هجری و پیش از جنگ بدر که نخستین درگیری مسلمانان با کفّار قریش بود ، پیامبر صلی الله علیه و آله هنگام حرکت به سوی دشمن، از مسلمانان بیعت گرفت . این بیعت ، در حدیثی از امام صادق علیه السلام ، «بیعه الرضا» نامیده شده است . متن حدیث، چنین است : لَمّا هاجَرَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله إلَی المَدینَهِ ... وَ حَضَرَ خُروجُهُ إلی بَدرٍ دَعَا النّاسَ إلَی البَیعَهِ فَبایَعَ کُلَّهُم عَلَی السَّمعِ وَ الطّاعَهِ . (2) پیامبر صلی الله علیه و آله چون به مدینه هجرت کرد ... و هنگام خارج شدنش به سوی بدر رسید ، مردم را به بیعت فرا خواند . آنان همگی به حرف شنوی و فرمان برداری، بیعت کردند .

6 . بیعت رضواناین بیعت در سال ششم هجری در حدیبیّه ، (3) در سفری که پیامبر صلی الله علیه و آله همراه جمعی از مسلمانان برای انجام مناسک عمره رفته بود، انجام گرفت . در پی جلوگیری مشرکان از ورود مسلمانان به مکّه، پیامبر صلی الله علیه و آله یاران همراه خود را به این بیعت فرا خواند .

.

1- .ر.ک: ص 385 پانوشت 1 و 2 .
2- .ر . ک : ص 408 ح 24 .
3- .نام مکانی در دو فرسنگی مکّه ، و برخی در نُه میلی مکّه گفته اند . و آن نام چاهی یا درختی خمیده است که در آن جا بوده و غزوه حدیبیّه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در آن جا روی داد (لغت نامه دهخدا: واژه «حدیبیّه») .

ص: 355



7 . بیعت پیروزی

تعداد مسلمانان همراه پیامبر صلی الله علیه و آله در این سفر، از 1200 نفر تا 1525 نفر، گزارش شده است . (1) بر پایه برخی از گزارش ها ، موضوع این بیعت ، مقاومت تا سر حدّ مرگ و در برخی ، فرار نکردن در نبرد، ذکر شده است که به نظر می رسد تعارضی میان آنها نیست و مقصود، به کارگیری همه توان در مبارزه با دشمن است . گفتنی است که این بیعت ، دو نام دارد : یکی «بیعت رضوان»؛ زیرا خداوند متعال، از کسانی که در این پیمان شرکت کرده اند، اظهار رضایت کرده ، و دیگری ، «بیعت شجره»؛ زیرا این بیعت در زیر درخت، صورت گرفته است . بر اساس منابع شیعه، نخستین کسی که در این پیمان با پیامبر صلی الله علیه و آله بیعت کرد، امام علی علیه السلام بود؛ (2) امّا برخی از منابع اهل سنّت، نخستین بیعت کننده را ابو سنان اسدی دانسته اند . (3)

7 . بیعت پیروزیپیامبر صلی الله علیه و آله پس از فتح مکّه در سال هشتم هجری ، افزون بر مردان با زنان نیز بیعت نمود؛ امّا مُفاد و چگونگی بیعت مردان با زنان، متفاوت بود . در برخی از احادیث آمده که مُفاد بیعت مردان ، «فرمانبری از خدا و پیامبر در حدّ توان» بوده و در برخی، مُفاد آن، «اسلام ، ایمان و جهاد» و در برخی دیگر، «اسلام و شهادت» ذکر شده است . بنا بر این ، می توان گفت : موادّ پیمانی که پیامبر صلی الله علیه و آله با مردان داشته، متفاوت بوده است ؛ امّا موادّ بیعت زنان، همان است که در آیه 12 از سوره ممتحنه آمده است ، یعنی : «دوری از شرک» ، «پرهیز از دزدی و فحشا» و «مخالفت نکردن با پیامبر در کارهای نیک» .

.

1- .ر . ک : ص427 (بیعت / فصل چهارم / شمار مسلمانان در بیعت رضوان) .
2- .ر.ک: ص421 (بیعت / فصل چهارم / نخستین کسی که در زیر درخت با پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بیعت کرد) .
3- .الطبقات الکبری : ج 2 ص 100 ، المصنّف، ابن ابی شیبه : ج 8 ص 589 .

ص: 356



8 . بیعت جن

9 . بیعت غدیر

بیعت در سیره علوی
8 . بیعت جندر شماری از منابع حدیثی، (1) بیعت جن با پیامبر صلی الله علیه و آله در مسجد احزاب (2) نیز گزارش شده است ؛ امّا از خصوصیات آن، اطّلاعی در دست نیست .

9 . بیعت غدیرآخرین بیعت در سیره پیامبر صلی الله علیه و آله ، بیعت مسلمانان با امام علی علیه السلام در روز هجدهم ذی حجّه سال دهم هجری در محلّی به نام غدیر خُم بود. (3) در این روز، پیامبر صلی الله علیه و آله امام علی علیه السلام را به عنوان جانشین پس از خود به مسلمانان معرّفی کرد و از آنان خواست که با او بیعت کنند. (4) افزون بر این ، به آنان دستور داد که به عنوان رهبر آینده خود بر او سلام نمایند .

بیعت، در سیره علویپس از پیامبر صلی الله علیه و آله ، موضوع «بیعت غدیر» به فراموشی سپرده شد؛ امّا در هجدهم ذی حجّه سال 35 هجری، پس از شورش مسلمانان بر ضدّ خلیفه سوم، امام علی علیه السلام با اصرار توده مسلمانان، بیعت آنان را پذیرفت و تا روز شهادت، یعنی 21 رمضان سال 40 هجری، به مدّت چهار سال و نه ماه و سه روز ، زمام امور مسلمانان را در دست داشت .

.

1- .ر . ک : ص 421 ح 32 .
2- .مسجد احزاب، مسجدی است که در زمان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بنا شده و اسم دیگرش، مسجد فتح است و در بالای کوه سلع قرار دارد و آن، جایی است که پیامبر صلی الله علیه و آله در جنگ خندق در آن جا دعا خوانده است (ر . ک : معجم البلدان : ج 1 ص 111 ، البدایه و النهایه : ج 4 ص 127 ، مجمع الزوائد : ج 4 ص 12 ، المصنّف، ابن ابی شیبه : ج 7 ص 146 ، الطبقات الکبری : ج 2 ص 73 ، إمتاع الأسماع : ج 9 ص 275 و ...) .
3- .ر . ک : دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام : ج 2 ص 217 (بخش سوم/ فصل دهم : حدیث غدیر) .
4- .ر . ک : دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام : ج 2 ص 271 (بخش سوم/ فصل دهم : حدیث غدیر / سلام رهبری) .

ص: 357



حقوق متقابل بیعت کننده و بیعت پذیر
نقش بیعت در عصر پیامبرصلی الله علیه وآله و یا امامان اهل بیت علیهم السلام
حقوق متقابل بیعت کننده و بیعت پذیربا تأمّل در آیات و احادیثی که در باره بیعت است، می توان گفت بیعت با رهبر ، از نگاه اسلام، در واقع، انشای نوعی معامله و قراردادی شرعی است که بیعت کننده متعهّد می شود در برابر تأمین نیازهای مادّی و معنوی او توسّط رهبر ، تا پای جان، در راه اجرای خواست های رهبر ، از وی اطاعت نماید . این حقوق متقابل، به صراحت در احادیث اسلامی مورد تأکید قرار گرفته اند. (1) در حدیثی آمده که امام علی علیه السلام در باره حقوق متقابل امام و امّت می فرماید : أیُّهَا النّاسُ ! إنَّ لی عَلَیکُم حَقّا وَ لَکُم عَلَیَّ حَقٌّ ؛ فَأَمّا حَقُّکُم عَلَیَّ فَالنَّصیحَهُ لَکُم ، وَ تَوفیرُ فَیئِکُم عَلَیکُم ، وَ تَعلیمُکُم کَیلا تَجهَلوا ، وَ تَأدیبُکُم کَیما تَعلَموا . وَ أمَّا حَقّی عَلَیکُم فَالوَفاءُ بِالبَیَعهِ ، وَ النَّصیحَهُ فِی المَشهَدِ وَ المَغیبِ ، وَ الإِجابَهُ حینَ أدعوکُم ، وَ الطّاعَهُ حینَ آمُرُکُم . (2) ای مردم! مرا بر شما حقّی است و شما را نیز بر من حقّی . حقّ شما بر من، این است که خیرخواه و راه نمای شما باشم ، و غنایم [و بیت المال] شما را به عدالت میانتان قسمت کنم ، و به شما علم و معرفت آموزم تا در جهل باقی نمانید ، و تربیتتان کنم تا دانا و فرهیخته شوید ، و حقّ من بر شما نیز این است که به بیعت وفادار باشید ، و در حضور و غیاب [من ]با من یک دل و یک رنگ باشید ، و هر گاه شما را [به جهاد ]فرا می خوانم، اجابت کنید ، و آن گاه که فرمانتان می دهم ، فرمان برید .

نقش بیعت در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله یا امامان اهل بیت علیهم السلامبر پایه مبانی اعتقادی پیروان اهل بیت علیهم السلام ، ولایت سیاسی پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان علیهم السلام در مقام ثبوت، نیازی به بیعت ندارد؛ ولی در مقام اثبات و ایجاد توان و قدرت اجرایی، نیازمند بیعت یا رأی مردم است .

.

1- .ر . ک : همین دانش نامه: ج 6 ص 501 (امامت / فصل دهم : حقوق امام و امّت) .
2- .نهج البلاغه : خطبه 34 ، بحار الأنوار : ج 27 ص 251 ح 12 .

ص: 358



نقش بیعت در عصر غیبت
به سخن دیگر ، در صورتی که مردم، ولایت و رهبری پیامبر صلی الله علیه و آله و یا امام معصوم را بپذیرند ، تأمین حقوق مادّی و معنوی آنان در نظام سیاسی حاکم ، توسّط خداوند متعال، تضمین شده و بدین جهت، ولایت آنان نیازی به بیعت مردم ندارد . بنا بر این در عصر حضور معصوم ، نقش بیعت ، تنها ادای یک واجب شرعی از سوی مردم در جهت ایجاد توان اجرایی برای رهبران الهی است و نقشی در ثبوت ولایت واقعی آنها ندارد .

نقش بیعت در عصر غیبتبیعت در عصر غیبت امام معصوم ، همانند عصر حضور ، و بلکه بیش از آن ، در تأسیس و یا تداوم حکومت دینی و اقامه ارزش های الهی نقش دارد ، زیرا بر پایه مبانی فقهی ولایت فقیه ، در عصر غیبت ، حقّ حاکمیت معصومان به فقهای واجد شرایط ، منتقل گردیده است . چیزی که هست ، شماری از فقها ، واجدین شرایط ولایت را منصوب امام معصوم ، می دانند ؛ ولی برخی دیگر معتقدند که انتخاب مردم نیز در مشروعیت ولایت فقیه دخالت دارد . به سخن دیگر ، یک مبنا در ولایت فقیه این است که فقهای واجد شرایط ثبوتا ولایت دارند ؛ ولی در مرحله اثبات ، بیعت مردم ضروری است ، و مبنای دیگر ، این است که ولایت فقیه ثبوتا و اثباتا نیاز به رأی مردم دارد . بنابراین ، در هر دو صورت و بر هر دو مبنا ، فعلیت ولایت فقیه ، بدون رأی مردم و مقبولیّت عامّه ؛ تحقق و دوام نخواهد یافت ، و از این رو ، تأسیس و تداوم حکومت دینی در عصر غیبت، همانند عصر حضور، بدون بیعت ، امکان پذیر نیست . بر این اساس ، فقیهان واجد شرایط رهبری، پیش از بیعت مردم و یا نمایندگان آنها ، بر مردم ، ولایت فعلی ندارند و احکامشان نافذ نیست و پس از بیعت ، بر همه مردم (حتّی فقهای واجد شرایط رهبری) ، ولایت پیدا می کنند و سرپیچی از احکام ولایی آنها، جایز نیست .

.


ص: 359



ارکان بیعت
شروط بیعت
ارکان بیعتماهیت بیعت ، نوعی معاهده و قرارداد دو سویه میان بیعت کننده و بیعت پذیر است . بر این اساس ، بیعت، دارای سه رکن اساسی است : بیعت کننده (مردم)، بیعت پذیر (رهبر)، پیمانِ فرمانبری (شروط بیعت) . بنا بر این ، محتوای بیعت ، طبق شرایطی که در پیمان (1) ذکر می شود، می تواند متفاوت باشد .

شروط بیعتیکی از مسائل مهم در بیعت با رهبران سیاسی ، تناسب شروط بیعت با مقتضیات زمان و نیازهای مادّی و معنوی جوامع مختلف است . بدین جهت ، رهبری در جلب آرای مردم، موفّق است که زمان شناس ، جامعه شناس و روان شناس باشد . بررسی شروطی که پیامبر صلی الله علیه و آله در مقاطع مختلف رهبری خود با پیروان خویش مطرح می نمود، (2) به روشنی نشان می دهد که آن بزرگوار، با اتّکا به وحی و روشن بینی الهی خود ، به مقتضای زمان بیعت و قلّت و کثرت هواداران و خصوصیات جسمی ، روحی و خانوادگیِ شخص بیعت کننده ، شرایط متفاوتی را برای این معاهده پیشنهاد می فرمود و بدین سان، به بهترین وجه ، مردم معاصر خود را رهبری می کرد . از این رو ، سیره سیاسی ایشان در این باره، درس بزرگی برای رهبران سیاسی جوامع اسلامی است .

.

1- .این پیمان ، امروزه ، تفصیل پیدا کرده است و «قانون اساسی» نامیده می شود .
2- .ر . ک : ص 403 (بیعت/ فصل دوم : بیعت عقبه / شرط های بیعت دوم عقبه) وص423 (فصل چهارم/ شرط های بیعت رضوان) وص431 (فصل پنجم/ شرط های بیعت مردان) وص433 (فصل پنجم/ شرط های بیعت زنان) .

ص: 360



وفا به بیعت
چگونگی بیعت
وفا به بیعتبا توجّه به آنچه در بیان ماهیت «بیعت» بِدان اشاره شد ، بیعت، نوعی عقد (پیمان شرعی) است و مشمولِ قانون کلّی: « أَوْفُواْ بِالْعُقُودِ » (1) است و بر این اساس، وفا به بیعت امام عادل، واجب (2) و شکستن آن، حرام و بلکه از گناهان کبیره است، (3) مگر آن که بیعت پذیر، اجازه فسخ بیعت دهد، (4) یا بیعت کننده، ضمن بیعت، مجاز بودن به فسخ بیعت را شرط کند ، چنان که در ماجرای عاشورا ، هر دو مورد، مصداق پیدا کرد . (5) همین وفاداری،در خصوص بیعت پذیر نیز الزامی و عمل کردن او به شروط بیعت، واجب و نقض این شروط توسط وی حرام است.

چگونگی بیعتبا تأمّل در احادیثی که کیفیت بیعت مسلمانان را با پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بیان کرده اند، (6) می توان گفت که چگونگی بیعت گرفتن در نظام اسلامی ، بستگی به سنّت و فرهنگ جامعه در انعقاد این پیمان دارد ، مشروط به این که سنّت مردم با احکام قطعی اسلام در تضاد نباشد . از این رو ، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در بیعت با مردان، همان سنّت متداول آن دوران را پذیرفت؛ ولی در مورد بیعت با زنان ، با مصافحه آنها از روی لباس با پیامبر صلی الله علیه و آله یا دستْ فرو بُردنشان در آبی که ایشان دست خود را در آن فرو برده بود و یا با گفتن سخنی از جانب آنها ، با آنان بیعت نمود .

.

1- .مائده : آیه 1 : (به پیمان های خود ، وفادار (پایبند) باشید» .
2- .ر.ک: ص 509 (بیعت/ فصل نهم : احکام بیعت/ پایبندی به بیعت) .
3- .ر.ک: ص 519 (بیعت/ فصل نهم : احکام بیعت / شکستن بیعت) .
4- .ر.ک: ص 525 (بیعت/ فصل نهم : احکام بیعت/ فسخ بیعت) .
5- .ر.ک: ص 471 (بیعت/ فصل هشتم : اقسام بیعت) .
6- .ر.ک: ص 527 ح161 .

ص: 361



تفاوت بیعت و رأی
بنا بر این ، همچنان که امام خمینی رحمه الله نیز تصریح نموده است ، (1) در عصر حاضر که سنّت های گذشته در ارتباط با بیعت با رهبر، منسوخ گردیده اند ، این پیمان می تواند از طریق همه پُرسی ها، یا صندوق های رأی و یا از طریق نمایندگان مردم ، منعقد شود و احکام بیعت بر آن مترتّب گردد .

تفاوت بیعت و رأیپیش از این ، توضیح دادیم که بیعت ، عقد و پیمان ولایت است . بنابر این، رأی دادن در انتخابات ، اعم از بیعت است ؛ زیرا رأی دادن همان طور که اشاره شد می تواند به معنای بیعت و پیمان ولایت باشد چنان که در انتخاب رهبر در جمهوری اسلامی بدین معناست و می تواند به معنای پیمان وکالت یا یکی دیگر از پیمان های شرعی باشد ، مانند : رأی دادن در انتخابات مجلس شورای اسلامی . بنا بر این، آنچه برخی تصوّر کرده اند که رأی دادن مطلقا نوعی توکیل است، (2) به نظر، صحیح نمی رسد . شایان ذکر است که نمایندگی یا وکالت مجلس شورای اسلامی ، نیز نوعی ولایت است ، و در این گونه موارد ، معنای فقهی وکالت ، مراد نیست .

.

1- .ر . ک : صحیفه امام: ج 20 ص 459 (پاسخ امام خمینی به استفتای رسمی نمایندگان ایشان در دبیرخانه مرکزی ائمّه جمعه) .
2- .ر . ک : تفسیر نمونه : ج 22 ص 71 72 .

ص: 362

الفصل الأوّل : بدء الإسلام بالبیعه1 / 1بَیعَهُ الإِسلامِالإمام الکاظم علیه السلام :سَأَلتُ أبی ؛ جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ علیه السلام عَن بَدءِ الإِسلامِ ، کَیفَ أسلَمَ عَلِیٌّ علیه السلام ، وکَیفَ أسلَمَت خَدیجَهُ رَضِیَ اللّهُ عَنها ؟ . . . فَقالَ لی أبی : إنَّهُما لَمّا أسلَما دَعاهُما رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَقالَ : یا عَلِیُّ ویا خَدیجَهُ ، أسلَمتُما للّهِِ وسَلَّمتُما لَهُ . وقالَ : إنَّ جَبرَئیلَ عِندی یَدعوکُما إلی بَیعَهِ الإِسلامِ ، فَأَسلِما تَسلَما ، وأَطیعا تُهدَیا . فَقالا : فَعَلنا وأَطَعنا یا رَسولَ اللّهِ . فَقالَ : إنَّ جَبرَئیلَ عِندی یَقولُ لَکُما : إنَّ لِلإِسلامِ شُروطا وعُهودا ومَواثیقَ ، فَابتَدِئاهُ بِما شَرَطَهُ اللّهُ عَلَیکُما لِنَفسِهِ ولِرَسولِهِ ؛ أن تَقولا : «نَشهَدُ أن لا إلهَ إلَا اللّهُ وَحدَهُ لا شَریکَ لَهُ فی مُلکِهِ ، ولَم یَلِدهُ والِدٌ ولَم یَلِد وَلَدا ولَم یَتَّخِذ صاحِبَهً ، إلها واحِدا مُخلِصا ، وأَنّ مُحَمَّدا عَبدُهُ ورَسولُهُ ، أرسَلَهُ إلَی النّاسِ کافَّهً بَینَ یَدَیِ السَّاعَهِ ، ونَشهَدُ أنَّ اللّهَ یُحیی ویُمیتُ ، ویَرفَعُ ویَضَعُ ، ویُغنی ویُفقِرُ ، ویَفعَلُ ما یَشاءُ ، ویَبعَثُ مَن فِی القُبورِ» . قالا : شَهِدنا . قالَ : وإسباغُ الوُضوءِ عَلَی المَکارِهِ ؛ غَسلُ الیَدَینِ وَالوَجهِ وَالذِّراعَینِ ، ومَسحُ الرَّأسِ ومَسحُ الرِّجلَینِ إلَی الکَعبَینِ . وغُسلُ الجَنابَهِ فِی الحَرِّ وَالبَردِ ، وإقامُ الصَّلاهِ ، وأَخذُ الزَّکاهِ مِن حِلِّها ، ووَضعُها فی أهلِها ، وحِجُّ البَیتِ ، وصَومُ شَهرِ رَمَضانَ ، وَالجِهادُ فی سَبیلِ اللّهِ ، وبِرُّ الوالِدَینِ ، وصِلَهُ الرَّحِمِ ، وَالعَدلُ فِی الرَّعِیَّهِ ، وَالقَسمُ بِالسَّوِیَّهِ ، وَالوُقوفُ عِندَ الشُّبهَهِ [ورَفعُها] (1) إلَی الإِمامِ ؛ فَإِنَّهُ لا شُبهَهَ عِندَهُ ، وطاعَهُ وَلِیِّ الأَمرِ بَعدی ، ومَعرِفَتُهُ فی حَیاتی وبَعدَ مَوتی ، وَالأَئِمَّهِ مِن بَعدِهِ واحِدا فَواحِدا ، ومُوالاهُ أولِیاءِ اللّهِ ، ومُعاداهُ أعداءِ اللّهِ ، وَالبَراءَهُ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیمِ وحِزبِهِ وأَشیاعِهِ . . . وَالحَیاهُ عَلی دینی وسُنَّتی ، ودینِ وَصِیّی وسُنَّتِهِ إلی یَومِ القِیامَهِ ، وَالمَوتُ عَلی مِثلِ ذلِکَ ، غَیرَ شاقَّهٍ لِأَمرِهِ ، ولا مُتَقَدِّمَهٍ ولا مُتَأَخِّرَهٍ عَنهُ ، وتَرکُ شُربِ الخَمرِ ، ومُلاحاهِ النّاسِ . یا خَدیجَهُ ، فَهِمتِ ما شَرَطَ عَلَیکِ رَبُّکِ ؟ قالَت : نَعَم ، وآمَنتُ وصَدَّقتُ ، ورَضیتُ وسَلَّمتُ . قالَ عَلِیٌّ علیه السلام : وأَنَا عَلی ذلِکَ . فَقالَ : یا عَلِیُّ ، تُبایِعُ عَلی ما شَرَطتُ عَلَیکَ ؟ قالَ : نَعَم . قالَ : فَبَسَطَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله کَفَّهُ فَوَضَعَ کَفَّ عَلِیٍّ فی کَفِّهِ فَقالَ : بایِعنی یا عَلِیُّ عَلی ما شَرَطتُ عَلَیکَ ، وأَن تَمنَعَنی مِمّا تَمنَعُ مِنهُ نَفسَکَ . فَبَکی عَلِیٌّ علیه السلام وقالَ : بِأَبی واُمّی لا حَولَ ولا قُوَّهَ إلّا بِاللّهِ . (2)

.

1- .ما بین المعقوفین أثبتناه من بحار الأنوار : ج 18 ص 233 . وفی بحار الأنوار : ج 68 : «والوقوف عند الشبهه إلی الوصول إلی الإمام» .
2- .طرف من الأنباء والمناقب : ص 115 عن عیسی بن المستفاد ، بحار الأنوار : ج 18 ص 232 ح 75 و ج 68 ص 392 ح 41 .

ص: 363